Бүрбүнүң ынакшыл лириказы
Сергей Бюрбюнуң ынакшыл лириказы
С.Бюрбю өгбелеривистиң эң-не чымчак, чылыг, ыянгылыг аян хөөннери сиңниккен эң байлак ынакшыл лириказын биске арттырган. Ынакшылдың сеткил-хөөнүнүң эң-не нарын, өндүр чаагай илерээшкинин лириктиг маадырларның чылыг эргим хамаарылгазындан тодаргай көстүп турар.
Чижээ:
Чүк-ле чүкте көвей чурттаар аразында
Чүгле чаңгыс Төрээн чуртум эргими дег,
Чүс-чүс улус аразында ынак эжим
Чүден артык эргим болгаш чоок-тур сен.
Күс
Чылдың кайгамчык уези. Ол кижинин сеткил – сагыжынга бирде кударанчыг, мунгаранчыг сеткил-хөөнү киирер. Ынакшаан сеткил база кандыг-ла бир чарлыышкынныг, байырлаанзыг хөөннү илередир. Чижээ: «Дуруяалар чанып турда», «Сөглетинмээн ынакшыл», «Күскү сесерликке».
Кижинин ынакшылы – торээн чери, бойдузу – биле тудуш.
Час
Чылдың база бир чырык, өөрүшкүлүг үези. Часкы бойдус–биле катай кижиниң сеткил-хөөнү көдүрлүр, уян, чымчак хөөн-биле долдуңар.Чижээ: «Часкы кежээ», «Чарылбазым чалыы назын», «Кузенчиг час».
Кадарчылар
Эң-не чымыштыг иштиң кижилери. Олар даң-хаязында туруп, шолбан сылдысты үдээр эртежи кижилер. Чечек-чимис, дириг бойдус олар–биле эң-не баштай менди солчур.
«Аныяк кадарчы дугайында ыры». Аялгазы Д. Хуреш-оолдуу.
Чалыы кыстың эртежи, эрес кадарчы оолга сеткилиниң ханызындан дорт, шынчы ынакшылын илереткен. Ооллдун бүдүжүн долгандыр турар бойдус–биле чүүлдештир чуруп көргүскен.
«Дембилдей». Аныяк оол болчагже далажып бар чор. Ол хөглүг, ыр-шоорлуг, хей-аъттыг эзиннелдир челзим бар чыдар. Оолдун ол бар чыдарын янзы-бүрү дааш шимээн-биле чаржалаштыр ритмиктиг кылдыр дыңналып кээр. Эң-не чымчак эргим сеткилди чадаганның аяны-биле чүүлдештир дембил–дембил–дембилдей, дынгыл-дынгыл-дынгылдай деп үн өттүнүп чурааны шүлүкке хей-аъттыг, хөглүг аянны киирип турар.
С.Бюрбюнун ынакшыл лириказы
Аныяк салгалды амыдырал–чуртталгага ынак болурунга, арыг-шынчы ынакшылды камнап, үнелеп билиринге,
өскен төрээн черинге ынак болурунга кижизидип, кижиниң сагыш–сеткилиниң эң дээди куюмнаашкынын хайындырып, тааланчыг уян аяны-биле сеткилдерни чылдып чоруур.