Жумабаев, Магжан
|
Магжан Жумабаев | |
|---|---|
|
каз. Мағжан Бекенұлы Жұмабай | |
 | |
| Төрүттүнген хүнү | 1893 июньнуң 25 азы 1893[1] |
| Мөчээн хүнү | 1938 марттың 19 азы 1938[1] |
| Чурт | |
.svg){kind=small}
Магжа́н Бекéн оглу Жумаба́ев (1895 – декабрь 28, 1925) — Казах шүлүкчү, педагог. Казах литература болгаш уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы. Казах чогаалдың үндезилекчилериниң бирээзи.
Намдары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Магжан Жумабаев хөй ажы-төлдүг бай-шыдалдыг өг-бүлеге төрүттүнген. Ооң адазы Бекен болгаш өгбелери Жумабай-хаджи, Шонай, Утеген, Утемис — Аргын деп төрел-бөлүктен атыгай сөөктүң Кудайберд деп аймаандан сураглыг, күчүлүг улус чораан.
1905—1910 чч. — Петропавловск хоорайга медреске өөренген, аңаа араб, фарси, турк дылдарны өөредип турган.
1910—1911 чч. — Уфага «Галия» деп медреске өөренип турган, аңаа башкыларының бирээзи — татар литератураның классиги Галимджан Ибрагимов.
1912 чылда Казань хоорайга ооң баштайгы шүлүктер чыындызы «Шолпан» деп аттыг казах дылда үнген.
1913—1916 чч. — Омскунуң башкы семинариязынга өөренип турган, ону алдын медальдыг дооскан.
Номнары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Қазақтың көңіл күйі, шүлүк, “Үзік” жинағында, Орал, 1912;
- Шолпан, шүлүктер, Қазан, 1912;
- Өлеңдері, Қ.-О., 1922;
- Өлеңдері, Ташкент, 1923;
- Шығармалары, Алматы, 1989;
- Таңдамалы, Алматы, 1992;
- Шығармалар, 3 т., Алматы, 1995.
Магжанның сураглыг шүлүктериниң бирээзи "Мен Жастарға Сенемін" (мен аныяктаргa бүзүрээр мен).
Кино
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]1990 — «Мағжан» — «Магжан» («Казахтелефильм», реж. Калила Умаров). Документальный фильм о великом казахском поэте Магжане Жумабаеве (можно посмотреть на сайте режиссёра).
1993 — фильм «Батыр Баян» («Казахфильм», реж. Сламбек Таукел) по мотивам одноименной поэмы Магжана Жумабаева о реальном историческом лице, одном из героев 200-летней войны казахов с джунгарами.
шүлүк
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]«Түркістан» дээр шүлүк [2].
Тұранда ер түрігім туып-өскен.
Тұранның тағдыры бар толқымалы,
Басынан көп тамаша күндер кешкен.
Тұранның тарихы бар отты желдей,
Заулаған қалың өрттей аспанға өрлей.
Тұранның жері менен суы да жат,
Теңіздей терең, ауыр ой бергендей.
Тұранның егі-шексіз шөлі қандай,
Теңіздей кемері жоқ көлі қандай!
Тұранның дария аталған өзендер:
Тасыса, шөлді басқан селі қандай!
Тұранның таулары бар аспанға асқан,
Мәңгіге басын аппақ шаштар басқан.
Бауырында ерке бұлақ салады ойнақ,
Жаралып таудан аққан салқын жастан.
Шөлдер бар, жел де жүрмес,сап-сары құм,
Моладай ешбір үн жоқ мәңгі тып-тын.
Болмақ па жан-жануар шексіз шөлде,
Сар құмда салар ойнақпері мен жын.
Тұранның теңіз дерлік көлдері бар,
Шалқыған егі-шетсіз Теңіз,Арал.
Бір шетте қасиетті Ыстықкөлдің
Бауырында дүние көрген түрік көкжал.
Демдеглелдер
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- ↑ 1,0 1,1 Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) — СПб.: Петербургское Востоковедение, 2013. — 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке) — ISBN 978-5-85803-225-0
- ↑ Тұран (Туран) ; Түркстан девискээриниӊ эрги ады.
Дөс
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Мағжанды жазып жазықты болып едiк... Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Мағжанға тағзым. Жас Алаш №67 (15629) 23 тамыз, сейсенбі 2011 Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Жүректi тiтiренткен Колыма Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Мағжанға тағзым. Жас Алаш №65 (15627) 16 тамыз, сейсенбі 2011 Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Жүсiп хан (поэма) Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Мағжанның ақындығы туралы. Жүсiпбек Аймауытұлы. “Жас Алаш”, журналы, 1923 жыл. (Соңы) Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Мағжанның ақындығы туралы. Жүсiпбек Аймауытұлы (Басы) Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Мағжан Жұмабаевтың өлеңдері Archived 2015-12-25 at the Wayback Machine
- Мағжанның суреті туралы. Ербақыт Амантайұлы
- Алашорда әскерінің ұраны: «Жасасын, Отанның адал ұлдары!»
- Қазақтың Ұлы ақыны Мағжан Жұмабаевтың ескерткiшi Archived 2012-03-06 at the Wayback Machine
- Мағжан Жұмабаев шығармалары (чедимчок шөлүг)
- Солтүстік Қазақстан облысының М. Жұмабаевқа арналған порталы Archived 2012-03-30 at the Wayback Machine
- Жумабаев М. Стихи. Буклет. (К 100-летию поэта. Пер. на рус. Сост. К.Бакбергенов). Алматы: Жазушы, 1993.
- Магжан Жумабаев. «Пророк» (Стихи и поэмы в пер. на рус. Сост. Б. Канапьянов). Алматы: «Жибек Жолы», 2002. - 400 стр.
- Жұмабаев М. Адассам елім деп адастым. Өлеңдер. Я солнцем огненным рожден. Стихи / Мағжан Жұмабаев. – Алматы: RS, 2011. – 146 б. – каз., рус. – (Бірінші республикалық Мағжан өнер фестиваліне орай).
- Жұмабаев М. Батыр Баян. – Петропавл: «Полиграфия» АҚ, 2008. – 36 б.
- Жұмабаев М. Өлеңдері, прозасы және әдеби зерттеулер / Құрастырған Ж.Сүлейменов. – Петропавл, 2006. – 428 б.
- Жумабаев М. Исповедь / Пер. с каз. А.Кодара. - Петропавловск, 2011. - 376 с.
- Мағжан: әдеби-көркем көпшілік журнал. – 2007- .
- Нұрқатов А. 3 т. Идея және образ: әдеби-сын мақалалар. Шығармалар жинағы. – Алматы, 2010. – 416 б.