Перейти к содержанию

Кало, Фрида

Шөлүглерни эдер
Википедия деп сайттан

Фрида Кало

исп. Frida Kahlo

Чуруу
Төрүттүнген хүнү 1907 июльдуң 6(1907-07-06)[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1954 июльдуң 13(1954-07-13)[1][2][3][…] (47 хар)
Мөчээн чери
Чурту
Жанр портретная живопись[d][5], автопортрет[d][5][6][7] биле портрет[d][7]
Хол үжүү

Фри́да Ка́ло де Риве́ра (исп. Frida Kahlo de Rivera), азы Магдале́на Ка́рмен Фри́да Ка́ло Кальдеро́н (исп. Magdalena Carmen Frieda Kahlo Calderón; Мехиконуң Койоаканга[8] төрүттүнген, 1907ч 7а 6х — 1954ч 7а 13х) — хөй кезии автопортреттер-биле билдингир мексикан чурукчу.

Колумбтуң Американы ажыдары бетин чоннарның мексикан культуразы болгаш уран чүүлү ооң чогаадылгазынга улуг салдарны чедирген. Фрида Калонуң чурукчу стилин чамдыкта чөгенчиг уран чүүл азы фолк-арт деп тодаргайлап турар. Сюрреализмниң үндезилекчизи Андре Бретон Фрида Калону сюрреалистерге хамаарыштырып турган.

Бүдүн чуртталгазының дургузунда ооң кадыы кошкак турган - алды харлыындан тура полиомиелиттиг турган база элээди үезинде берге автомобилдиг аварияга таварышкан. Ооң ужун ооң бүгү чуртталгазынга салдар чедирген хөй санныг операцияларны эрткен. 1929 чылда Диего Ривер чурукчу-биле өгленип алган, база ол ышкаш коммунистиг партияны деткип турган.

Биография

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Фрида Кало 12 харлыында

Фрида Кало 1907 чылдың июль 6-да Мехико хоорайның кыдыы Койоаканга төрүттүнген (сөөлзүреди ол төрүттүнген чылын 1910 чыл — Мексикан революция чылы[9] кылдыр солуп каапкан. Ооң ачазы немец уктуг Гильермо Кало фотограф турган. Фриданың саналдарынга даянган калбаа-биле билдингир чугаа-биле ооң ачазы еврей уктуг, ындыг болза-даа сөөлгү шинчилел ёзугаар XVI векке чедир дазылдары хайгаараттынган немец лютеран өг-бүледен үнген деп санап турар. Фриданың авазы, Матильда Кальдерон, мексикан, индей дазылдарлыг турган. Фрида Кало өг-бүлеге үшкү уруу турган. 6 харлыында полиомиелит-биле аарып турган, ол аарыг соонда бүгү назынында аскак арткан, а ооң оң талакы буду солагай талазындан чиңге апарган (ынчангаш Кало бүгү чуртталгазының дургузунда узун юбкалар кедер турган). Ындыг эрте бүрүн чуртталга дээш демисел дуржулгазы Фриданың аажы-чаңын каңнаан. 

Фрида бокс база оон-даа өске спорттуң хевирлерин сонургаар турган. Он беш харлыында Мексиканың шылгараңгай дээн школаларның бирээзи «Препаратория»-же (Национал белеткел школазы) медицинаны өөренир сорулгалыг кирип алган. Ол школада 2000 сургуулдуң аразында чүгле 35 херээжен сургуул турган. Фрида өске сес сургуул-биле кады «Качучас» деп хааглыг бөлүктү ажыткаш, дораан өскелерниң хүндүткелин чаалап алган. Ооң аажы-чаңын бо-ла содаачы, чөңгээлиг дээр турган.

Карл Ван Вехтен. Фрида Кало өөнүң ээзи Диего Ривер-биле, 1932

Препараторияга ооң келир үеде өгленип алыр өөнүң ээзи, алдарлыг мексикан чурукчу Диего Ривер-биле, бир дугаар ужурашкан. Ол белеткел школазынга 1921 чылдан 1923 чылга чедир "Тургузуушкун" деп уран чурулга-биле ажылдап турган.

17 харлыында 1925 чылдың сентябрь 17-де Фрида берге аварияга таварышкан. Ооң чораан автобузу трамвай-биле үскүлешкен. Фрида нарын кемдээшкиннерни алган: ооргазының сөөгү үш дакпыр сыйылган, ооруу сыйылган, ээгилери кемдээн, тазы үш дакпыр сыйылган, оң талакы будунуң сөөктери он бир дакпыр сыйылган, оң талакы майыы чуурулган болгаш кадырылган, эгини булчу берген. Оон аңгыда, ооң хырны болгаш уруг савазы автобустуң сандайларының демир камгалал чаактары-биле үттей шанчыттынган. Бир чыл дургузунда ол орун кырындан дүшпээн, ындыг болза-даа кадыының айтырыглары ооң бүгү чуртталгазынга арткан. Кедизинде барып Фрида, эмчилерден айлар-биле үнмейн, хөй-хөй операциялар эртер ужурга таварышкан.

Шак ол хай-халап соонда, ол бир дугаар ачазындан будуктар болгаш салбактарны дилээн. Фридага чыдып алгаш чуруур тускай мольберт кылып бергеннер[10]. Бодун көрүп шыдаар кылдыр оруннуң астынчак черинге көрүнчүктү быжыглаан. Ооң бирги чуруу - ооң уран чүүлүнүң кезээ шагда кол угланыышкынын илереткен - автопортрет: " Мен бодумну чуруп турар мен, чүге дизе хөй үени чааскаан эрттирип турар мен, ынчангаш мээң эң-не эки билир темам - мен бодум"[11].

1928 чылда Мексикан коммунистиг партияже кирген. 1929 чылда Диего Ривера Фрида-биле өгленип алган. Фрида 22 харлыг турган, а Диего Ривера - 43. Ол ийини чүгле уран чүүл эвес, а база ниити политиктиг үзелдер - коммунистиг чоокшуладып турган. Оларның диңмиттиг кады чуртталгазы легенда апарган. Хөй чылдар эрткен соонда Фрида мындыг сөстер чугаалаан: " Мээң чуртталгамга ийи авария болган: бирээзи - кажан автобус трамвай-биле үскүлешкени, өскези дээрге Диего-дыр. " 1930 чылдарда Фрида кезек үе дургузунда Америкага чурттап турган, чүге дизе ооң ээзи аңаа ажылдап турган. Ол албадалдыг даштыкыга, сайзыраңгай индустриалдыг чуртка, үр турары националдыг ылгалдарны чидии-биле миннирин албадапкан.

Ол үеден бээр Фрида мексикан чоннуң культуразынга онзагай ынакшылдыг хамаарылгалыг апарган[12], эт-херексел кылыр уран чүүлдүң эрги чогаалдарын коллекциялап турган, безин национал хевин хүннүң-не кедип турган.

1939 чылда Фрида Парижче аян чорук кылгаш, мексикан уран чүүлдүң тематиктиг делгелгезиниң ёзулуг сенсациязы ( ооң чуруктарының бирээзин безин Лувр садып алган) болганы, ооң патриотчу сеткилин улам күштелдирген.

1937 чылда Фрида биле Диегонуң бажыынга түр када ненадолго нашёл убежище совет революсчу ажылдакчы Лев Троцкий оларның бажыынга камгаланыр черни тыпкан, ол Фрида-биле ынакшыл харылзаазын туткан[13][14]. Саналдап турары-биле, ооң мексикан Фриданың бүдүжүн ажыы-биле сонуургаары оларның бажыындан чоруур ужурга таварышкан.

 1940 чылдарда Фриданың чуруктары кезек билдингир делгелгелерге көстүп келген. Ол-ла үеде ооң кадыының деңнели баксырап эгелээн. Ооң аарыының хилинчээн бичеледир дээн эмнер болгаш наркотиктер , делгеми-биле алдаржаан хүн демдеглелинде тодазы-биле бижиттинген, ооң иштики сагыш-сеткилин өскерткен. 

1953 чылда төрээн чуртунга ооң бирги бодунуң хуузунда делгелгези болган. Ол үеде Фрида шагда-ла орнундан туруп шыдавас турган, ынчангаш делгелгезиниң ажыдыышкынынче Фриданы эмчи орнунга эккелген[15]. Удаваанда кедерээн гангрена ужун, ооң оң талакы будунуң дискээниң адаандан кезип каапкан[16].

Фрида Кало 1954 чылдың июль 13-те өкпезинге дегдиргеш болган. Чок болур бетин бодунуң хүн демдеглелинге сөөлгү бижикти арттырган: "Мээң чоруптарым чогумчалыг болурунга бүзүреп тур мен, оон мен эгилбес мен". Фрида Калонуң чамдык таныыр улузу Фриданы эмнерниң хемчээлин эрттир ижипкенинден чок болган деп турар, ынчангаш анаа эвес чок болган деп даап бодаашкын бар. Ындыг болза-даа ол бодалдың бадыткалы чок, мага-бодун кезип шинчилевээн. 

Фрида Кало-биле байырлажыышкын чараш уран чүүлдер ордузунга эрткен. Ол ёзулалга Диего Риверадан аңгыда, Мексиканың президентизи Ласаро Карденас база хөй уран чүүлдүң ажылдакчылары келген.

1955 чылдан тура Фрида Калонуң "Ак-көк бажыңы" ооң тураскаал-музейи апарган. 

Аажы-чаңы

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ооң чуртталгазы аарыг, хилинчектен долган-даа бол, Фрида Кало дириг болгаш хостуг, экстраверт бүдүштүг турган, ооң хүн-бүрүде чугаазы бак сөстер-биле шыптынган турган. Чалыы назынында дөскелчок турганындан, сөөлгү чылдарынга дээр ол чалбыыжын чидирбээн. Кало хөй таакпылаар, араганы (ылаңгыя текиланы) көвейи-биле ижиптер турган. Ол ажык бисексуал турган. Ааска сыңмас ырлар ырлаар база бодунуң кежээки шайлалгаларының аалчылары-биле ындыг-ла эпчок кылдыр баштактанчыр турган.

Чогаадылгазы

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Фрида Кало (ортузунда) база Диего Ривера, Карл Ван Вехтенниң чуруу, 1932

 Фриды Калонуң чуруктарында мексикан чоннуң уран чүүлүнүң, Колумбтуң Американы ажыдар бетин үеде Американың чурттакчыларының культуразының күштүг салдары илдең. Ооң уран чүүлү демдектер болгаш ээреннер-биле долган. Ынчалза-даа ында европей живописьтиң салдары база көскү - Фриданың баштайгы ажылдарында ооң-биле сонуургалы билдингир, чижээ, Боттичелли. Ооң чогаадылгазында чөгенчиг уран чүүлдүң стилистиказы бар. Фрида Калонуң чурулгазының стилинге, ооң өөнүң ээзи, чурукчу Диего Ривера улуг салдарны база чедирген.

1940 чылдар— чурукчунуң чечектелиишкининиң үези, ооң эң-не солун болгаш бышкан ажылдарының үези деп тускай эртемниг улус саналдап турар.

Фрила Калонуң чогаадылгазында автопортрет жанры көскү черни ээлеп турар. Ол ажылдарда чурукчу бодунуң чуртталгазының болуушкуннарын метафоралап көргүскен. («Госпиталь Генри Форда», 1932, онзагай чыынды, Мехико; «Автопортрет с посвящением Льву Троцкому», 1937, Национал музей «Женщины в искусстве», Вашингтон; «Две Фриды», 1939, Амгы үениң уран чүүлүнүң музейи, Мехико; «Марксизм исцеляет больную», 1954, Фрида Калонуң бажың-музейи, Мехико).

Делгелгелери

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2003 чылда Фрида Калонуң ажылдарының болгаш ооң чуруктарының делгелгези Москвага болуп эрткен.

2005 чылда «Дазылдар» деп чурук Лондоннуң «Tate» аттыг галереязынга делгеттинген, а ол музейге Калонуң персоналдыг делгелгези музейниң төөгүзүнүң дургузунда эң-не чедиишкинниг делгелгелериниң бирээзи болган - 370 муң хире кижи көрген.

Чуруктарының өртээ

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2006 чылдың эгезинде года автопортрет Фриданың «Дазылдар» («Raices») деп автопортредин Sotheby’s экспертери 7 миллион долларларга үнелээн (аукционга баштайгы үнелээн өртээ — 4 млн стерлинг фунтулары). Чурук калбак ама демирге үстүг будук-биле 1943 чылда (Диего Ривера-биле дакпыр өгленгениниң соонда) чуруттунган. Ол-ла чылын ол чурук, латин-американ ажылдар аразында рекорд болган, 5,6 миллион Американың долларларынга саттынган[17].

1929 чылда чуруттунган Фриданың база бир автопортреди 2000 чылда 4,9 млн долларларга саттынган (бирги үнелээшкини — 3 — 3,8 млн.) Калонуң чуруктарының өртектериниң рекорду бооп артпышаан.

Бажың-музей

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Койоаканда бажың Фриданың төрүттүнер чылын үш чыл бурунгаар бичии чер кезээнге туттунган. Бажыңның мурнуу талакы кылын соңгалары, калбак сери, чаңгыс чурттаар каът, планнаашкын - өрээлдер кезээде сериин база шуптузу херим иштинче ажыттынып турган. Ол бажыңның хевири - колдуу колониалдыг стильге чоок. Ол хоорайның төп шөлүнден чүгле каш-ла квартал ажылдыр турган. Лондрэс болгаш Альендэ кудумчуларның азыында бажыңны даштынган көөрге, Мехиконуң хоорай кыдыының мурнуу-барыын талазында эрги чурттаар район - Койоаканда өске бажыңнар-биле чүзү-биле-даа аңгылашпас. 30 чыл дургузунда бажыңның хевири өскерилбээн. Ынчалза-даа Диего биле Фрида ол бажыңны бис канчаар билир бис, ынчалдыр олар кылган: көк өң колдаан бажың, бедик каас соңгаларлыг, чаңчылчаан индей стильге каастаттынган, күштүг хандыкшыл-биле долган бажың. 

Бажынче кирер эжиин папье-машеден бүткен узуну - 20 фут, бот-боттарын чугааже чалаан шимчээшкиннер кылган ышкаш дүрзүлүг ийи кайгамчык улуг Иудалар кадарып турар. 

Бажын иштинде Фриданың ажылдаар столунуң кырында палитралар болгаш салбактар ажыглааш чаа-ла салып каан дег чыдарлар. Диего Ривэраның орнунуң чанында ооң шляпазы, ажылдаар халады база канчаар-даа аажок улуг майыктааштары турар. Улуг азыг удуур өрээлинде шил делгег бар. Ооң адаанда мындыг чүүл бижиттинген: «Маңаа 1910 чылдың июль 7-де Фрида Кало төрүттүнген». Ол бижик чурукчунуң чуртталгазындан чарылганындан бээр дөрт чыл болганда, кажан ооң бажыңы музей апарган соонда, тыптып келген. 

Херимниң чырык-көк болгаш кызыл ханаларын база бир бижик каастап турар: «Фрида биле Диего бо бажыңга 1929 чылдан 1954 чылга чедир чурттааннар». Ол боттуг чүүлден ылгалдыг, өглениишкинге сентименталдыг, тергиин хамаарылганы көргүзүп турар. Америкаже аян чорук кылыр бетин, Диего биле Фрида бо бажыңга чүгле 4 чыл (1934 чылга дээр) - чөгенчиг эвээш үе чурттааннар. 1934—1939 чылдарда Сан-Анхэле районунда ол ийиге таарыштыр туткан ийи бажыңга чурттап турганнар. Ооң соонда өске үелер келген. Ол ийи Ривэраларның тарап чоруп, чарлып оон база катап өгленчип турган чылдарын санаваска, Диего Фрида-биле безин чурттавайн турган, а Сан-Анхэледе студиязынга ажылдавышаан чурттаарын дээре деп санап турган. Ол ийи бижиктер боттуг чүүлдү хөөредипкен. Музей боду ышкаш, олар - Фрида дугайында легенданың кезээ. 

Адының коммерциализастаттынганы

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

XXI чүс чылдың эгезинде улуг чурукчунуң төрелдери Фриданың адын садыглажылгага ажыглап болур эргени венесуэл сайгарлыкчы Карлос Дорадога тывыскан. Карлос Дорадо Frida Kahlo Corporation деп фондуну тургускан. Элээн чылдар дургузунда Фрида Кало аттыг косметика шугуму, текила марказы, спортчу идиктер, ювелирлиг кылыглар, керамика, корсеттер база иштики хеп, ол ышкаш пиво тыптып келген.[18].

Уран чүүлде

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Фрида Калонуң чырык болгаш онзагай бүдүжү литературлуг чогаалдарда болгаш кинематографта илереттинген.

  • 1983 чылда чурукчуга тураскааттынган «Фрида» / «Frida, naturaleza viva» деп фильм тырттыртынган. Роль Фриды Калонуң ролюн Офелия Медина ойнаан.
  • 2002 чылда чурукчуга тураскааттынган «Фрида» деп фильм тырттыртынган. Фриды Калонуң ролюн Сальма Хайек ойнаан[19].
  • 2017 чылда «Троцкий» деп телесериал тырттыртынган. Фриды Калонуң ролюн Виктория Полторак ойнаан.
  • 2005 чылда «Фрида на фоне Фриды» деп ойнавас арт-фильм тырттыртынган[20].
  • 1971 чылда «Фрида Кало»[21] деп кыска метражтыг фильм үнген, а 1982 чылда — документалдыг, 2000 чылда — «Великие художницы»[22] деп сериядан документалдыг фильм, 1976 чылда — «Жизнь и смерть Фриды Кало»[23], 2005 чылда — документалдыг «Жизнь и времена Фриды Кало»[24].
  • Alai Oli деп группаның аңаа тураскааткан «Фрида» деп ырызы бар.
  • Фрида Кало (тодаргайлаарга, өлгеннер оранында ооң сүнезини ) Pixar студиязының «Тайна Коко» деп мультфильминде көстүп турар. База ол мультфильмде оон фамилиязын (Ривера) кол маадырларга тывыскан.
  • El Estímulo деп испан дылдыг сайтының интервьюзунга Крэйг Бартлетт «Эй, Арнольд!» деп мультсериалда Хельги Патакиниң хевириниң үндезини кылдыр аныяк Фрида Калонуң портреди алдынган деп ажыы-биле чугаалаан.

Сактыышкын

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

2007 чылдың сентябрь 26-да Фрида Калонуң чырык адынга 1993 чылдың февраль 20-де Эрик Эльст-биле ажыттынган 27792 Fridakahlo деп астероид тураскааттынган[25]. 2010 чылдың август 30-де Мексиканың Банкызы 500 песога деңнетинген чаа банкнотаны үндүрген. Ооң долганыында Фрида болгаш ооң 1949 чылда чураан чуруу чуруттунган, Love’s Embrace of the Universe, Earth, (Mexico), I, Diego, and Mr. Xólotl, а мурнуу талазында ооң өөнүң ээзи Диего көргүстүнген[26]. 2010 чылдың июль 6-да, Фриданың төрүттүнгенинден бээр ойунга тураскааттынган, оон ат-алдарынга дудл үнген[27].

2001 чылдың март 21-де Фрида Амераканың Каттышкан Штаттарының марказынга көргүстүнген бирги мексикан херээжен апарган[28].

1994 чылда американ джаз-флейтист база композитор Джеймс Ньютон Suite for Frida Kahlo аттыг Фрида-биле хөөн кирген альбомну AudioQuest Music-ке үндүрген[29].

Демдеглелдер

[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
  1. ↑ 1,0 1,1 https://web.archive.org/web/20181115020541/http://clara.nmwa.org/index.php?g=entity_detail&entity_id=4125 (англ.) — 2008.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 RKDartists (нидерл.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995.
  4. ↑ https://www.moma.org/artists/2963 (англ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 https://www.theartstory.org/artist/kahlo-frida/#nav
  6. ↑ Union List of Artist Names (англ.)
  7. ↑ 7,0 7,1 http://www.pbs.org/weta/fridakahlo/life/
  8. ↑ Frida Kahlo’s father wasn’t Jewish after all
  9. ↑ Karl Ruhrberg. Frida Kahlo: Art of the 20th Century: Painting, Sculpture, New Media, Photography. — Köln: Benedikt Taschen Verlag GmbH, 2000. — P. 745. — ISBN 3-8228-5907-9.
  10. ↑ Cruz Barbara. Frida Kahlo: Portrait of a Mexican Painter. — Berkeley Heights: Enslow, 1996. — P. 9. — ISBN 0-89490-765-4.
  11. ↑ Andrea Kettenmann, Frida Kahlo. Frida Kahlo, 1907—1954: pain and passion page 27
  12. ↑ Karl Ruhrberg. Frida Kahlo: Art of the 20th Century: Painting, Sculpture, New Media, Photography. — Köln: Benedikt Taschen Verlag GmbH, 2000. — P. 745. — ISBN 3-8228-5907-9.
  13. ↑ Herrera Hayden. A Biography of Frida Kahlo. — New York: HarperCollins, 1983. — ISBN 978-0-06-008589-6.
  14. ↑ Мексика сохранила ценный ресурс для сериала о любви, обреченного на успех в России — ЭкоГрад, 02.12.2016
  15. ↑ Hayden Herrera: Frida. Biographie de Frida Kahlo. Übersetzt aus dem Englischen von Philippe Beaudoin. Editions Anne Carrière, Paris 1996, S. 9.
  16. ↑ Herrera, Hayden (1983). A Biography of Frida Kahlo. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-008589-6
  17. ↑ "Frida Kahlo " Roots « Sets $5.6 Million Record at Sotheby’s.» Archived 2011-08-27 at the Wayback Machine Art Knowledge News. 2006 (retrieved 23 August 2011)
  18. ↑ BuenoLatina. Мексика: поступило в продажу пиво с изображением Фриды Кало Archived 2015-09-29 at the Wayback Machine
  19. ↑ «Кало, Фрида» (англ.) Internet Movie Database деп сайтта
  20. ↑ Мария Кретинина. В неигровом положении. Хынааны 2012 Тос айның 24. Архивтээн 2012 Он айның 17.
  21. ↑ «Кало, Фрида» (англ.) Internet Movie Database деп сайтта
  22. ↑ «Кало, Фрида» (англ.) Internet Movie Database деп сайтта
  23. ↑ «Кало, Фрида» (англ.) Internet Movie Database деп сайтта
  24. ↑ «Кало, Фрида» (англ.) Internet Movie Database деп сайтта
  25. ↑ Циркуляры Центра малых планет за 26 сентября 2007 года — в этом документе нужно провести поиск Циркуляра № 60731 (M.P.C. 60731)
  26. ↑ Presentación del nuevo billete de quinientos pesos. Bank of Mexico. Хынааны 2010 Тос айның 11. Архивтээн 2012 Он айның 17. Archived 2010-09-23 at the Wayback Machine
  27. ↑ Frida Kahlo Google logo. Google. Хынааны 2010 Он айның 29. Архивтээн 2012 Он айның 17.
  28. ↑ Stamp Release No. 01-048 – Postal Service Continues Its Celebration of Fine Arts With Frida Kahlo Stamp  (чедимчок шөлүг — төөгү). USPS. Хынааны 2010 Он айның 29. Архивтээн 2004 Он айның 27.
  29. ↑ Suite for Frida Kahlo. Valley Entertainment. Хынааны 2010 Чеди айның 6. Архивтээн 2012 Он айның 17.

 

Дөзү – «https://tyv.wikipedia.org/w/index.php?title=Кало,_Фрида&oldid=47666»