Кара-хааннар күрүнези

Википедия деп сайттан

Кара-хааннар күрүнези (орус. государство Караханидов) – 840-1212 чылдарда Чөөн Түркестан болгаш Ортаа Азияныӊ девискээрлеринге турган түрк күрүне. Ооң тургузукчузу карлык аймактың баштыңы Кара-хаанның оглу Билге Күл Кадыр-кагаан деп санап турар.

Күрүнени баштайгы тургускан кол аймактары – карлык, ягма болгаш чигил. Ол эвилел үч-огуз («үш аймак») деп адаттынып турган. X чүс чылда олар исламны күрүне шажыны кылдыр хүлээп алган. Оларның Мавераннахырже халдап шимчээшкини Саманилерниң күрүнезиниң буурап дүжеринге идиг болган. XI чүс чылдың эгезинде Кара-хааннар күрүнези эң бедик күчү-шыдалынга чедип Алдайдан Амударыя хемге чедир чаттылып турган. Ооӊ девискээри элээн бот-башкарылгалыг илек-хааннар удурткан харааты черлерге чарлып турган. Күрүнениң найыслалдары: Кашгар, Баласагын, Үзген, база катап Кашгар деп хоорайлар бооп турган. Чер-ээлелдиң кол хевири икта бооп турган.

XI чүс чылдың ийиги чартыындан илек-хааннар-биле селчүктерниң үскүлежиглери эгелээн. Ооң түңнелинде ара-демисел болгаш төп чагырга баксыраанының хараазы-биле кошкаан Кара-хааннар күрүнези бот-башкарылгазын ышкынган. XII чүс чылдың 30 чылдарының төнчүзүнден эгелеп, херек кырында кара-кыданнарның эрге-чагыргазынга чагырты берген. Элээн каш он чыл богаш Кара-хааннар күрүнезиниң артынчызын хөрезимшах Мухаммед узуткаан. Кара-хааннар күрүнезиниң культуразының эң улуг төлээлери Юсуф Баласагуни болгаш Махмуд Кашгари турган.