Эдек туттунчуп ойнаары
Эдек туттунчуп ойнаары ("согур-азалап ойнаары", "аза-кадайлажыыры") — шимченгир оюн.
Ойнаар чуруму
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Бир кижи «согур-аза» болур, бир кижи - уруглар «иези» болур, өске артканнары — «уруглары» болур.
Оюннуң сорулгазы. «Согур-аза» «иениң» уругларын тудуп алырын кызыдар, «иези» уругларын камгалап, «согур-азага» бербезин кызыдар, а уруглар база-ла «согур-азаның» холунга кирбезин оралдажыр. «Согур-азаның» холунга кирген кижи оюндан казыттынар.
«Ие» хамык « ажы-төлүн» соонга шууштур туттунуштуруп алыр. «Согур-аза» чедип келгеш, «ие»-биле таакпылашкан улус өттүнүп таакпылажыр. А «ие» даңзазын соонда орган «уруунче» сунуучаңнаарга, «уруу» аза таакпызы тыртпас мен, ада-ием таакпызын тыртар мен дээш, черже дүкпүрүптер. Ону көрүп кааш, «аза» «иеден» айтырар:
— Артыңарда чүңерил?
— Артымда көгээржиим-дир.
— Көгээржииңер артында чүл?
— Көгээржиимниң хөлегези-дир.
— Көгээржииңер хөлегезиниң артында чүл?
— Хөй ажы-төлүм-дүр.
— Ындыг болза, хөй ажы-төлүңнү тудуп чиир мен — дээш, «согур-аза» тура халыырга, «ие»:
— Тудуп чиир шаглыг болзуңза, тудуп чи — дээш, ажы-төлүн камгалааш туруптар.
Дөзү
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Иргит Самбуу "Тыва Оюннар"