Үүлгедиглер

Википедия деп сайттан
Үүлгедиглер
Дхарма хүртүзү

Үүлгедиг, үүлгедиглер (буддизм) — буддизмге бир тускай билиишкин.

Алыс шыннарындан ап көөрге, үүлгедиглер ийи янзы болур: өш-өжээргел болгаш ооң күүселдези. Өш-өжээргел болза күш-биле болгаш аас-биле кылыр үүлгедиглерниң мурнунга турар болгаш үүлгедиглерже иттиктирер медерелдиң чылдак кагар чүүлү болур. Күүселде - ол дээрге өш-өжээргелди боттандырып турар үеде болур күш-биле азы аас-биле кылыр үүлгедиглер-дир.
Үүлгедигниң алыс уржуктарын алгаш көөрге, үш хевирниң үүлгедиглери бар бооп турар: алдар-хавыяа бээр,алдар-хавыяа бербес болгаш чайгылбас чорук бээр. Алдар-хавыяа бээр үүлгедиглер аас-кежиктиг хуулгаазын түңнелдиг болур: кижилер, чартык бурганнар болгаш бурганнар түрүзү бооп соңгу назыда хуулуп төрүттүнер. Алдар-хавыяа бербес үүлгедиглер багай хуулгаазын түңнелдиг болур: адыгуузун амытаннар, аш бириттер болгаш эрлик оранында хилинчек-теттиргеннер түрүзү бооп соңгу назыда хуулуп төрүттүнер. Чайгылбас чорук бээр үүлгедиглер болза үстүкү ораннарже, азы хевирлер болгаш хевири дүрзүленмээннер делегейлеринче чоокшуладыр.
Бүгү үүлгедиглерни күш, сөс болгаш угаан үүлгедиглери деп кезектерге аңгылап болур, уржук түңнелдерин канчаар хынап болурул дээрзиниң талазы-биле ол үүлгедиглерни үш хевирге ылгаар: үүлгедиглерниң амгы бо назыла " чыгдынган" уржук, түңнелдерин амгы бо-ла назыда, соңгу назыда азы ооң дараазында катап төрүттүнген санында шыглап болур.

Дөзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. " К.К.Кудажы, Ю.Ш.Кюнзегеш. Улуг-Хем: Тыва чогаалчыларның сеткүүлү 5-6. Владимир Кара-Сал "14-кү Далай-Лама Тывада". 1993 чыл."