Кумыктар

Кумыктар (кум. Кумук) — түрк чон, Дагестан, Чечня болгаш Соңгу Осетия Республикаларның үндезин чоннарының бирээзи, Соңгу Кавказта эң хөй түрк чон. Олар кумы дылда чугаалажыр. Бүгү делегейде оларның саны 500,000 ажыг. 2010 чылдың сан-чурагайлары-биле алырга, олар Дагестан Республикада эвээш санныг чоннарның саны-биле үшкү черде, Чечня Республикада орустар соонда ийиги эвээш санныг чоннар, Соңгу Осетия Республикада осетиннер, орустар болгаш ингуштарның соонда дөрткү улуг этниктиг бөлүк (3 дугаар эвээш санныг чоннар) турган.

Чурттакчы чоннуң саны болгаш тарадылгазы

Төрээн чериниң административтиг үлежилгезиниң талазы-биле алырга, кумыктар амгы үеде Россияның элээн каш административтиг регионнарында, колдуунда Дагестан, Соңгу Осетия болгаш Чечня Республикаларында тарап турар.

Турцияның кумыктары

Амгы үеде Турцияда албан езузунуң национал деңнелдиг этниктиг бүрүткел системазы чок. 1994-1996 чылдарда чоруттунган хамаарышпас шинчилел ёзугаар, Түркияда 21 кумык суур турган.

Этниктиг ады

Эртемденнерниң хөй кезии «кумык» деп ат түрк этниктиг ады Кимак азы Куман деп кыпчактарның өске ады-биле укталган деп санап турар. П.Услерниң бижип турары-биле алырга, XIX векте «кумык» деп ат Чөөн Кавказтың тайгаларында түрк дылдыг чонну адап турган.

Аңгы-аңгы орус, европейжи, осман болгаш перс үндезиннерде кумыктарны дагестан татарлар (азы дагестан түрктер), черкес татарлар, кавказ татарлар деп база адап турган.

Дыл

Кумык дылда кумык чон чугаалажыр. Дыл түрк дылдар бөлүүнүң кыпчак салбырынга хамааржыр. 1930 чылдарга чедир кумык дыл Соңгу Кавказтың янзы-бүрү дылдыг чоннарының лингва франказы турган.

Кумык дыл Карачаево-Балкар, Крым татар, Караииим дылдарга дөмей.

Дөс

Орус Википедиядан очулдурган

Үндезин

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BA%D0%B8