Хүн системазы: Эде көрүлделер аразында ылгал

Контент балаттынган Контент неметтинген

Шугумнуг

09:57, 17 Февраль 2013 хевири

Шаанда тывалар Хүн системазының 7 планеталарының дугайында элээн хөй чүүлдерни билир турганнар. Тывага билдингир турган планеталарның аттары бо-дур:

1. Нима - Адыя - Хүн (Хүннү планета кылдыр санап турган).

2. Даваа - Сумуя - Ай (база планета деп санаар турган).

3. Мягмар - Ангараг - Аңгырак (амгы үеде Марс).

4. Лагба - Буд - Лакпа (амгы үеде Меркурий).

5. Баазан - Сугар - Баазаң (Венера).

6. Пурэв - Барсвадь - Бүрбү (Юпитер).

7. Бямба - Санчир - Бумба (Сатурн).

Планеталар биле Хүннүң харылзаазы

Дээрде сылдыстарның барымдаалап агаар-бойдустуң өскерлирин билип, ону амыдырал, ажыл-агыйга ажыглаар турган. Сылдыстар болгаш планеталар дугайында кончуг хөй материалды улустуң аас чогаалындан чыып ап болур.

Сылдыстар биле планеталарның аразында улуг ылгал барын демдеглезе чугула. Сылдыстар дээрге хөлчок изиг, боду чырып, херелденип турар газтардан бүткен, аажок улуг шар хевирлиг телолар-дыр. Оларның изии он-он, чүс-чүс, а харын каш муң-даа градустар чедип тургулаар. Азы өскээр чугаалаарга, сылдыстар кончуг ыракта турар хүннер-дир.

Планеталар борбак хевирлиг, соок, боду чырывас телолар-дыр. Олар боттарының өзээн эргилбишаан, Хүннү долгандыр дескинип турарлар. Хүннүң херелдери планетага барып дээрге, планеталар биске чырып турар кылдыр көстүр.

Хүн системаның төвү

Хүн системазының төвү - Хүн. Ону долгандыр Меркурий, Венера, Чер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун болгаш Плутон деп планеталар долганып чоруп турар.

Оң талазында чурукта: 1=Хүн, 2=Лакпа, 3=Баазаң, 4=Чер, 5=Ай, 6=Аңгырак, 7=Бүрбү, 8=Бумба, 9=Уран, 10=Нептун, 11=Кометалар, 12=Астероидтер куру, 13=Оларның долганыр оруу, орбита, 14=Черсиг планеталар азы Иштики планеталар, 15=Арткан планеталар.

Черден улуг ылгашпас боорга Меркурийни, Венераны, Марсты Черге дөмейлешкек планеталар дээр.

Дыгыйы шоолуг эвес кончуг улуг планеталар бар. Оларга Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун хамааржыр.

@@ Одуруг 55: / Одуруг 55: @@
 [[bg:Слънчева система]]
 [[bjn:Tata Surya]]
+[[bn:সৌরজগৎ]]
 [[bo:ཉི་མའི་ཁྱིམ་རྒྱུད།]]
 [[br:Koskoriad an Heol]]
@@ Одуруг 75: / Одуруг 76: @@
 [[eu:Eguzki-sistema]]
 [[ext:Sistema Solal]]
-[[fa:سامانه خورشیدی]]
+[[fa:منظومه شمسی]]
 [[ff:Njuɓɓudi naangeyankoori]]
 [[fi:Aurinkokunta]]
@@ Одуруг 89: / Одуруг 90: @@
 [[gd:An Crios-Grèine]]
 [[gl:Sistema Solar]]
+[[gn:Mbyjajerety Kuarahy rehegua]]
 [[gu:સૂર્યમંડળ]]
 [[gv:Corys ny Greiney]]
@@ Одуруг 117: / Одуруг 119: @@
 [[ksh:Sunnesystem]]
 [[ku:Pergala Rojê]]
+[[kv:Шонді ылдӧс]]
 [[ky:Күн системасы]]
 [[la:Systema solare]]
 [[lb:Sonnesystem]]
+[[lez:Ракъинин система]]
 [[li:Zonnestèlsel]]
-[[lij:Scistema Solare]]
+[[lij:Scistema Solâ]]
 [[lmo:Sistema Solar]]
 [[ln:Minzɔ́tɔ mwa Mói]]
@@ Одуруг 138: / Одуруг 142: @@
 [[mzn:خورشیدی منظومه]]
 [[nah:Tōnatiuh Īchān]]
+[[nap:Sistema solare]]
 [[nds:Sünnsystem]]
 [[nds-nl:Zunnesysteem]]
@@ Одуруг 146: / Одуруг 151: @@
 [[nov:Sunal sisteme]]
 [[oc:Sistèma Solar]]
-[[or:ସୌରଜଗତ]]
+[[or:ସୌର ଜଗତ]]
 [[os:Хурон системæ]]
 [[pa:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]]
 [[pam:Solar System]]
+[[pcd:Sistème solère]]
 [[pl:Układ Słoneczny]]
 [[pms:Sistema solar]]
@@ Одуруг 157: / Одуруг 163: @@
 [[qu:Inti Llika]]
 [[rm:Sistem solar]]
-[[ro:Sistem solar]]
+[[ro:Sistemul solar]]
 [[ru:Солнечная система]]
 [[rue:Сонячна сістема]]
@@ Одуруг 192: / Одуруг 198: @@
 [[uz:Quyosh tizimi]]
 [[vec:Sistema sołare]]
+[[vep:Päiväižen sistem]]
 [[vi:Hệ Mặt Trời]]
 [[vls:Zunnestelsel]]
 [[vo:Solasit]]
 [[wa:Sistinme solrece]]
-[[war:Pan-adláw nga pasikarán]]
+[[war:Adlawnon nga Sistema]]
 [[wo:Nosteg jant]]
 [[wuu:太阳系]]
@@ Одуруг 203: / Одуруг 210: @@
 [[yo:Sístẹ̀mù Òrùn]]
 [[zh:太阳系]]
+[[zh-classical:太陽系]]
 [[zh-min-nan:Thài-iông-hē]]
 [[zh-yue:太陽系]]