Чыргал-оол, Алексей Боктаевич

Википедия деп сайттан
(Чыргал-оол арындан шилчээн)

Алексей Боктаевич Чыргал-оол

Төрүттүнген хүнү 1924 апрельдиң 24(1924-04-24)
Мөчээн хүнү 1989 марттың 10(1989-03-10) (64 хар)
Чурт

Алексей Боктаевич Чыргал-оол (апрель 24, 1924 чыл - март 10, 1989 чыл) — тыва-совет композитор, шии артизи, дирижёр, хөгжүм башкызы база хөгжүмчү хөй-ниитиниң ажылдакчызы. ССРЭ-ниң Улустуң артизи. Ол тыва хөгжүм ойнакчыларының аразындан эң баштайгы мергежээн композитор бооп турар.

Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

А. Чыргал-оол Тыва Арат Республиканың амгы Бай-Тайга кожуунунуң Шуй сумузунга төрүттүнген. 1944 чылда ол бодунуң баштайгы ырызын С. Сарыг-оолдуң «Эргелиг салгын» деп шүлүүнүң сөзүглели-биле чогааткан. Дараазында чылдарда элээн хөй ырыларны чогааткылаан, ол бодунуң ырылары-биле чонга билдингир апарган.

1945 чылда Кызылдың хөгжүм-шии театрының чанында студияның шии артизи салбырын дооскан. 1945-1951 чылдарда Тываның хөгжүм-шии театрынга ыраажы болуп ажылдаан. 1957 чылда Казаньның консерваториязын дооскан.

Кызылдың уран чүүл училищезин (амгы үеде уран чүүл колледжи) үндезилеп тургускан болгаш ооң баштайгы директору болуп ажылдаан (1960-1963). Ук колледжти Алексей Чыргал-оолдуң ады-биле адаан. Композиция класстарын ажыткаш, аңаа өөреникчилерни башкылаан, ооң соонда Улусчу чогаадылга бажыңынга хөгжүм салбырын база Тываның хөгжүм-шии театрының хөгжүм кезээн эргелекчилээн. 1962 чылдан тура театрга дирижёр болуп ажылдаан. 1969 чылдан тура Тываның филармониязын удурткан.

1958 чылдан эгелеп ССРЭ-ниң композиторлар эвилелиниң кежигүнү болган, 1978 чылда Тыва АССР-ниң композиторлар эвилелин удуртуп ажылдаан. Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң 2-ги чыыжының депутады чораан.

А. Чыргал-оол тыва хөгжүмнүң сайзыралынга эң ажыктыг салыышкынны кылган. Ол тыва улустуң төөгүзүнге бир дугаар хөгжүмчү комедия, оратория, кантата, симфония дээш янзы-бүрү жанрларлыг национал аялгаларны чогааткан.

Шаңналдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • РСФСР-ниң уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы (1964);
  • Тыва АССР-ниң Улустуң артизи (1967);
  • ССРЭ-ниң Улустуң артизи (1984);
  • Тыва АССР-ниң Күрүне шаңналы (1971);
  • «Хүндүткелдиң демдээ» орден.

Дөзүк[эдер | вики-сөзүглелди эдер]