Шактаржык, Кагажык Ондар оглу

Википедия деп сайттан

Кагажык Ондар оглу Шактаржык

Төрүттүнген хүнү: 5 январь 1932(1932-01-05) (92 хар)
Төрүттүнген чери: Зеленая роща, Улуг-Хем кожуун
Эртем сферазы: Тываның географиязы
Ажыл чери: ТывКУ, ТИКОПР
Альма-матер: МКУ
Эртем деңнели: география эртемнериниң кандидады

Шактаржык Калгажык Ондарович (05.01.1932 — 2006) — Тыва АССР-ниң география эртемнериниң бир дугаар кандидады, Тыва АССР-ниң географтыг картазының тургузукчузу, "Тываның географиязы" деп өөредилге номунуң автору, Тывага географтыг эртемнериниң тургустунарынга улуг үлүг-хуузун киирген бир дугаар тыва эртемден-географ.[1]

Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Калга Шактаржык 1932 чылдың январь 5-те Улуг-Хем кожуунунуң "Зеленая роща" суурунга төрүттүнгеш, өскен. Чааты школазынга 4 класс дооскан. Ооң соонда Шагаан-Арыгның школазынга 7 классты дооскан. 1952 чылда Кызылдың №2 школазынче шилчиттирген, аңаа 10 классты мөңгүн медаль-биле дооскан. 1958 чылда М.В. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң география факультедин кызыл дипломнуг доозуп алган.[2]

Ажыл-агыйы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1958 - 1959 чылдарда Минусинск хоорайга Новосибирсктиң аэрогеодезия бүдүрүлге черинге инженер-топографтап ажылдаан;

1959 - 1962 чылдарда — Кызылдың школа-интернадынга башкылап турган;

1962 - 1965 МКУ-нүң аспирантуразынга өөренип турган;

1965 - 1966 чылдарда Кызылда күрүнениң педагогика институдунга башкылап турган;

1966 чылда "Тыва АССР-ниң чер болгаш суг курлавырлары" деп темага кандидат эртем ажылын камгалап алган;

1966 - 1975 чылдарда ТДЧШИ-ниң экономика секторунга улуг эртем ажылдакчызы кылдыр, оон ооң эргелекчизи кылдыр ажылдап чораан;

1975 чылда ССРЭ-ниң Эртемнер Академиязының Сибирьде салбырының Экономика болгаш ОПП Институдунче шилчиттирген;

База ол Институттуң Тыва лабораториязын баштап чораан. Ол лабораторияның эртем ажылдакчылары Тываның казымал байлааның болбаазырадырын, демир орук киирериниң ажыын база оон-даа өске экономиктиг чидиг айтырыгларны болгаш казымал байлааның тыптып келгениниң байдалдарын база кайда турарын шинчилээр сорулгалыг турганнар.

1987 чылда ол Институтуң дүшкени-биле Тываның казымал байлаан бүгү талазы-биле болбаазырадыр институдунуң регион экономиказының лабораториязынче улуг эртем ажылдакчызы кылдыр шилчиттирген.

Ажылдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Калгажык Ондарович 100 ажыл эртем ажылдарын бижээн. Ол — чылдың үнүп турар Улуг Совет энциклопедияга Республиканың экономиказынга хамаарышкан классиктиг ажыл "Тыва АССР-ниң экономиказының" соавтору база редактору. Республиканың административтиг, физиктиг болгаш экономиктиг карталарын, "Тываның географиязы" өөредилге номунуң, "Тыва дугайында чугаалар" деп чурт-шинчилелдиг пособиени тургузарынга, идепкейлиг киришкен.

Калгажык Ондарович Республикага хөй-ниитичи ажылга идепкейлиг киржип чораан. Кызылдың хоорай Совединге депутат кылдыр соңгуттуруп чораан, Тываның база бир билдингир лекция номчукчузу чораан, "Билиг" ниитилелиниң Кызыл хоорайда база республикада салбырларын удуртуп чораан. Шахматка II-ги спортчу разрядтыг чораан. Москваның сургуулдарының аразынга хстуг хүрешке ийи дактып тиилекчизи чораан.

Ол 2006 чылда чок болган.

Шаңнал-макталы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Алдар-ат ордени
  • "Билиг" деп Бүгү Эвилелчи ниитилелдиң хүндүлүг демдээ
  • Совет Эвилелиниң Коммунистиг Партиязының хораай комитединиң хүндүлүг бижии
  • Тыва АССР-ниң эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы
  • ССРЭ-ниң географтыг ниитилелиниң кежигүнү.

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. https://ppt-online.org/568359
  2. https://www.tuva.asia/news/tuva/4330-shaktarzhik80.html

Дөс[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Шактаржик Калгажик Ондарович : [о нём] // Ученые Тувинского института гуманитарных исследований : биобиблиогр. справочник. — Кызыл, 2005. — С. 153—154.
  2. Бегзи, А. Юбилей ученого / А. Бегзи // Кызыл Неделя. — 2012 — 13-19 янв. — № 2 (55)