Гойя

Википедия деп сайттан

Гойя

исп. Francisco José de Goya y Lucientes

Чуруу
Төрүттүнген хүнү 1746 марттың 30(1746-03-30)[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1828 апрельдиң 16(1828-04-16)[6][2][4][…] (82 хар)
Мөчээн чери
Чурту
Жанр портретная живопись[d][7], мифологическая живопись[d][7], батальная живопись[d][7], историческая живопись[d][5], религиозная живопись[d][5], портрет[d][5], жанровая живопись[d][5] биле натюрморт[d][5]
Хол үжүү

ГО́ЙЯ, Гойя-и-Лусь­ен­тес (исп. Francisco José de Goya y Lucientes) Фран­си­ско Хо­се де (30.3.1746, Фу­эн­де­то­дос, Ара­гон – 16.4.1828, Бор­до) – испан чурукчу, график. Ол алдын-биле чайырлаар ус-шеверлекчиниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Сарагоска Х. Лу­са­на-и-Мар­ти­не­ске (1760), Мадридке Ф. Бай­еуге (1766) ус-шеверлеп өөренип алган, сөөлгүзүнүң дуңмазынга өгленип алган. 1767(?) – 1771 чылдарда Ита­лияга чораан. Ооң чамдык баштайгы ажылдарында – Нуэ­ст­ра-Сень­о­ра-дель-Пи­лар хүрээзинде (1771-1772 ч.) Са­ра­го­ста база алтарь чуруктарында – Дж. Б. Тье­по­лонуң салдарын көрүп болур. 1775 чылда Мадридче көже берген, кадынның мануфактуразының чагыын күүседип элээн 60 хире картонга ажылдарны (1776 - 1792 ч.); хөй кезээ Пра­до, Мадридке), стили­стика­ талазы-биле рококо уран-чүүлүнге чоок, чидиг чырык өңнерлиг чурук. Гойя оларда испаннарның аажы-чаңын, байырлалдарын болга хөглээшкиннерин, ажыл-ижин болгаш ус-шеверлээшкиннерин көргүскен («Зон­тик», 1777; «Про­да­вец фа­ян­ Прадо (Мадрид).

«Иг­ра в пе­ло­ту», ийилээ 1779; «Во­до­нос­ки», «Де­ре­вен­ская свадь­ба», ийилээ 1787). Хаанның (1786), оон хаан өргээзинниң (1789) чурукчузу апаргаш, Гойя дыка хөй чагыг-биле испан байларның болгаш банкирлерниң портреттерин Д. Веласкестиң чаңчылы-биле чураан.

1790-чылдарда ооң уран-чүүлү доктаай берген. Кыжын 1792–93 чылда ол аар арыг-биле аарааш, дүлей апарган, ол байдал Гойяның амыдыралын өскертипкен ооң-биле чергелештир Испанияның хөй-ниити-политиктиг байдалы баскыраан. Мадрид Ака­де­миязының Сан-Фер­нан­до (1795–97), чурумал салбырының директору албан-дужаалындан Гойя аарыының ужурунда халажыр апарган. Ол чагыглар-биле ажылдавайн хостуг ажылдай берген. 1799 чылдан хаанның бирги чурукчузу болгаш Гойя дыка хөй портреттерни чураан. Оларның эң-не экизи кижилерниң эң бедик үнелелин илереткен портреттер; гер­цо­ги­ния Аль­бының база француз элчин Ф. Гий­мар­де (1798, Лувр, Париж), «Ла Ти­ра­на» (1802, Ака­де­мия Сан-Фер­нан­до, Мадрид), Иса­бель Ко­бос де Пор­сель (1806, Нац. га­ле­рея, Лон­дон), элээн каш ав­то­порт­ре­ттер (1810-чч., Пра­до база о.ө.). «Ма­ха хептиг» база «Ма­ха чанагаш» чуруктарда (1798–1805, Пра­до), аллегория темазынга «Черниң Венералары база дээрниң Венералары» деп чуруктарында, Гойя портрет чуруурда херек кырында бар модельди шыны-биле чуруп көргүскен, (гер­цо­ги­ня Аль­ба). Ховар таварылгада Гойя портреттерге бодунуң хамаарылгазын кыжырымак кылдыр чамдыкта көргүзе бээр турган, ылаңгыя хаанның фамилиязынга хамаарышкан улуска («Кар­ла IV-түң өг-бүлези», 1800, Пра­до; «Аьттыг порт­рет Фер­ди­нан­да VII», 1808, Му­зей Ака­де­мияның Сан-Фер­нан­до) база хаанга чоок улустарынга («Го­дой – Пор­ту­га­лияның тиилекчизи», 1801, о.ө). 1798 чылда Гойя хүрээге Сан-Ан­то­нио-де-ла-Фло­ри­да Мадридте сөөлгү чүдүлгеге хамаарышкан чурукту кылган.

Ф. Гойя. «Угаан уйгузу маңгыстар төрүүр». «Капричос» чыындызындан. 1797–98

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. 1,0 1,1 Bernard M. O. y. Galería biográfica de artistas españoles del siglo XI (исп.)Madrid: 1868. — Vol. 1. — P. 311.
  2. 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. Francisco José de Goya y Lucientes (англ.)OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  4. 4,0 4,1 4,2 Harris-Frankfort E. Encyclopædia Britannica (англ.)
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 RKDartists (нидерл.)
  6. Bernard M. O. y. Galería biográfica de artistas españoles del siglo XI (исп.)Madrid: 1868. — Vol. 1. — P. 314.
  7. 7,0 7,1 7,2 https://www.theartstory.org/artist/goya-francisco/

Библиография[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Орус дылда
Даштыкы дылдарда
  • Cardera, Valentin. Biografia de D.Francisco Goya, pintor. El Artista, 2 1835
  • El Libro de Los. CAPRICHOS. Francisco de Goya. Мадрид. 1999. ISBN 84-87317-82-0
  • Mayer A., Francisco de Goya, Munch., 1923;
  • Klingender F. D., Goya in the democratic tradition, L., 1948, 2 ed., N. Y., 1968;
  • Sanchez Canton F. J., Vida у obras de Goya, Madrid, 1951;
  • Holland V., Goya. A pictorial biography, L., 1961;
  • Harris Т., Goya. Engravings and litographs, v. 1—2, Oxf., 1964:
  • Wyndham Lewis D. B., The world of Goya. L., 1968:
  • Gudiol J., Goya, L. — N. Y., 1969;
  • Goya. Konigliche Gemaldegalerie «Mauritshuis». Katalog, Haag, 1970 (библ.).

Шөлүглер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]