Книппер-Чехова, Ольга Леонардовна

Википедия деп сайттан

О́льга Леонардовна Кни́ппер-Че́хова (1868 чылдыӊ сентябрь 9 (21), Глазов — 1959 чылдыӊ март 22, Москва) — орус болгаш совет МХАТ артизи, ССРЭ-ниӊ Чоннуӊ артизи (1937), Сталин шаӊналыннын бирги чадазыннын шаӊналыннын эдилекчизи (1943). чогаалчы А.П. Чеховтуӊ кадайы.

Допчу-намдары.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Инженер-технолог Леонард Августович биле вокал профессору Анна Ивановна Книпперлернин ѳг-бүлезинге тѳрүттүнген. Россия империязынныӊ Вятка губерниязынныӊ Глазов уездизинге Глазовка (амгы Удмуртия) тѳрүттүнген. Амгы эртеденнер оон тѳрүттүнген черин Кокман суур (амгы Красногор району) - деп санап турарлар. Чүге дээрге уругнун ачазы Кокманныӊ арага заводунга эргелекчилеп ажылдап турган.1871 чылда ѳг-буле Москваже кошкен. Ольга хууда гимназияга ѳѳренген. Ачазы уруунга театр-биле эдержиирин хоруп каан турган, чүге дээрге ол уруун чурукчу болзун - деп күзеп чораан. Ачазы чок апаарга хѳгжум кичээлдерин эттирер ужурга таварышкан. Ѳг-бүлезин азыраар дээш. 1885 чылда эжиннин акызы инженер Владимир Шухов биле таныжып алган. Олар ийи чыл чуртааннар, чүге дээрге уруг оолдун авазынныӊ сеткилинге кирбес болган.
Баштай бот-тывынгыр шиилерге ойнап турган, оон Александр Ленский - деп кижинниӊ студиязынче кирер дээш оралдашкан, ынчалза-даа Бичии театрнын артизи уругнуӊ салым-чаяны чок кылдыр санааш, хүлээп албайн барган. Ола чылын Москванныӊ филармаония ниитилелинде Хѳгжүм -драматиктиг училищезинче ѳѳренип кирген. Удуртукчузу Владимир Немирович-Данченко. 1898 чылда училищени дооскаш, Москваннын уран-чечен театрыннын труппазынче кирген. Аӊаа Константин Станиславскийнин кады ажылдаар эжи болган. Бир дугаар ойнаан шиизи «Царь Фёдор Иоаннович», аӊаа уруг Ирина хаанныӊ ролюн ойнаан. Чехов биле Ольга Книпперниӊ ужурашкан чылы 1898. Олар «Чайка» - деп шииниӊ белеткелинге ужуражып турганнар. 1899 чылда, Чехов Ялтага турда, чагаалажыышкн эгелээн. Чеховтун Ольгага 443 чагаазы бар. А Ольга Чехов чок апаарга безин бижип турган, ынчангаш уругнун чагаалары мун ажыг чеде берген. 1900 чылдын чазынында МХТ Крымга гастрольдарлыг келген. Ынчан аӊаа Чехов чуртап турган. Ольга чогаалчынын бажынынга турумчуп алган. Оон соонда олар кады чуртай бергенин чажырбас апарганнар. Олар Ялтага 6 неделя болганнар. Ооӊ соонда Москвага база кады турганнар, ынчангаш оларнын кудазыннын дугайында чугаалар эгелээн. 1901 чылдын май 25 (июнь 7) - де аныяктар бадыланчып алганнар. Ѳгленген соонда айын Башкирияга эттиргеннер. Аӊаа Чехов хѳрек аарыындан Аксёново сурнуӊ санаторийинге эмнедип турган. Ола чылын Ольга иштели берген, ынчалза-даа тѳлү дүжүп калган. 1902 чылдыӊ чазынында Ольга катап база иштелгеш, ажык люкче андарлы берген, ур эмнеткен соонда ажы-тѳл чок болур кылдыр арткан. 1904 чылдыӊ январь 17-де «Виневый сад» шиизиннин бир дугаар кѳргүзүү болган, аӊаа Ольга Раневскаянныӊ ролюн ойнаан. Чеховтарныӊ бадылгазы чогаалчы ѳлгүжеге чедир артып калган. 1904 чылдыӊ июль 2 (15)-те Чехов чок болган. Ольга Аашааныӊ соонда Гурзуфка 5 муӊ акша үнелиг дачаны алган.
Чогаалчы кадайы Ольганы шынчызы, бужурганчыг эвези дээш дыка унелээр турган: «Ёзулуг кадай ай дег, ургулчу ашаанын кырынга чырып турбас». Чехов кадайынныӊ холунга чок болган. Ол болуушкун немец курорт Баденвейлерге болган. Ольга ашаанга эӊ бердинген кижи турган. Ашааныӊ кады тѳрээнеринден артык, кайаа-даа тургаш, ол дораан аӊаа чеде бээринге белен турган.
Улаштыр ажылы.
В 1919—1922 чылдарда Ольга качалов бѳлүүнүн кежигүүнү кылдыр Россиянныӊ мурнуу чүгүнге гастрольдап чораан. Болгарияга гастрольдап чораан үелеринде Качаловтун шиилерин улус шоолуг тоовайн баарга, бир кижи анаа сүме каткан: Ольганныӊ Книппер - дээр фамилиязынга чышпыр Чехова - деп немей бижиир болза эки. Ол сүменнин ачызында бѳлүк кѳрүкчүлери хенертен кѳвүдей бергеннер. Ооӊ соонда Ольганнын фамилиязын ынчаар бижиир апарганнар. Ольга МХАТ-тын ийи чыл Европага болгаш АКШ-ка гастрольдарынга база чораан. Чанып келгеш ола хевээр МХАТ-ка ажылдавышаан арткан. Ооӊ ойнап турган рольдары: Василиса - «На дне», Живоедова - «Смерть Пазухина», Турусина - «На всякого мудреца довольно простоты», Дарья Ивановна - «Провинциалка», Гортензия - «Хозяйка гостиницы». Улгады бергеш Ольга Книппер-Чехова драматург Николай Волков биле таныжа берген. Ол кижи Ольгадан 30 хар аныяк турган. Олар чогум ѳг-бүле тутпааннар. Сѳѳлгү ролюн 1950 чылдын март 15-те Л. Толстойнун "Воскресенье" романынга тургускан шиизинге ойнаан. Сѳѳлгү чылдарын кара чааскаан эттирген. сценаже сѳѳлгу катап 1958 чылда, октябрь 22-де 90 харлаанында үнген.
Ольга Книппер-Чехова 1959 чылдыӊ март 22-де чок болган. Москвада Новодевичье хѳѳрүнде ашааныӊ чанында ажааган. (участок № 2).

Ѳг-бүлези.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Ачазы. — Леонард Августович Книппер (1838—1894), Вена чуртуг, эльзас немец», инженер-технолог. 1864 чылда Кокман суурже, арага заводунче ажылдап чоруткан.
  • Авазы. — Анна Ивановна Книппер (торумелинден Зальца) (1850—1919), барон уктуг, тѳрел-бѳлүү Зальц, угу Тюрингиден XVII векте кѳшкен. Ыраажы, профессор.
  • Улуг акзы — Константин Леонардович Книппер (1866—1924), инженер-орукчу.
  • Дунмазы — Владимир Леонардович Нардов (1876—1942), опера ыраажызы, РСФСР-нин хүндүлүг артизи. (1933)

Ойнаан рольдары.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • «Чайка» (1898, Аркадина)
  • «Дядя Ваня» (1899, Елена Андреевна)
  • «Три сестры» (1901, Маша)
  • «Иванов» (1901, Сарра)
  • «Вишнёвый сад» (1904, Раневская).

Ѳске рольдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Нерисса («Венецианский купец», У. Шекспир, 1898)
  • Мирандолина («Трактирщица», К. Гольдони, 1898)
  • Виола («Двенадцатая ночь», У. Шекспир, 1899)
  • Анна Маар («Одинокие» Г. Гауптман, 1899)
  • Майа («Когда мы, мёртвые, пробуждаемся» Г. Ибсен, 1900)
  • Лель («Снегурочка» А.Н.Островский, 1900)
  • Широкова («В мечтах» Вл. И. Немирович-Данченко, 1901)
  • Елена Кривцова («Мещане» М. Горький, 1902)
  • Настя («На дне» М. Горьий, 1902)
  • Лона («Столпы общества» Г. Ибсен, 1903)
  • Мелания («Дети солнца» М. Горький, 1905)
  • Регина («Привидения» Г. Ибсен, 1905)
  • Графиня-внучка Хрюмина («Горе от ума» А.С.Грибоедов, 1906)
  • Терезита («Драма жизни» К. Гамсун, 1907)
  • Ребекка («Росмерсхольм» Г. Ибсен, 1908)
  • Анна Андреевна («Ревизор» Н.В.Гоголь, 1908)
  • Ночь («Синяя птица» М. Метерлин, 1908)
  • Наталья Петровна («Месяц в деревне» И.С.Тургенев, 1909)
  • фру Юлиана Гиле («У жизни в лапах» К. Гамсун, 1911)
  • Гертруда («Гамлет», У. Шекспир, 1911)
  • Либанова («Где тонко, там и рвётся» И.С.Тургенев, 1912)
  • Белина («Мнимый больной» Мольера, 1913).
  • Варвара («Осенние скрипки» И.Д.Сургучёв, 1915)

Совет үеде ойнаан рольдары:[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Живоедова («Смерть Пазухина» М.Е.Салтыков-Щедрин, 1924)
  • Мамаева и Турусина («На всякого мудреца довольно простоты» А.Н.Островский, 1924)
  • Хлёстова («Горе от ума» А.С.Грибоедов, 1925 и 1938)
  • графиня де Линьер («Сёстры Жерар» В.З.Масс, 1927)
  • Надежда Львовна («Бронепоезд 14-69» Вс. В. Иванов, 1927)
  • Мария Александровна Москалёва («Дядюшкин сон» по Ф.М.Достоевский, 1929)
  • графиня Чарская («Воскресение» по Л.Н.Толстой, 1930)
  • Полина Бардина («Враги» М. Горького, 1935)
  • графиня Вронская («Анна Каренина» по Л.Н.Толстой, 1937)
  • госпожа Пернель («Тартюф» Мольер, 1940)
  • Забелина («Кремлёвские куранты» Н.Ф.Погодин, 1943)
  • миссис Маркби («Идеальный муж» О. Уайльд, 1945).

Кинолары.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • 1927 — Солистка его величества — Зубов авазы
  • 1928 — Пленники моря — Иван кадайы Лера
  • 1930 — Завтра ночью — Сергей авазы

Шаӊналдары.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Заслуженная артистка Республики (1923)
  • Народная артистка Республики (1928)
  • Народная артистка СССР (1937)
  • Сталин шаӊналы.(1943) — хѳй чыл ажылдааны дээш.
  • Ийи Ленин ордени (1938, 26.10.1948)
  • Ийи Кызыл Тук ордени. (03.05.1937, 1945)
  • Медаль «В память 800-летия Москвы»
  • Медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»

Литературазы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Ольга Леонардовна Книппер-Чехова: В 2 ч. М.: Искусство, 1972. Ч. 1. Воспоминания и статьи. Переписка с А. П. Чеховым (1902—1904) / Сост., ред., вступит. ст. В. Я. Виленкин, коммент. В. Я. Виленкин («Воспоминания и статьи»), Н. И. Гитович («Переписка О. Л. Книппер-Чеховой и А. П. Чехова»). 448 с.
  • Ольга Леонардовна Книппер-Чехова: В 2 ч. М.: Искусство, 1972. Ч. 2. Переписка (1896—1959). Воспоминания об О. Л. Книппер-Чеховой / Сост., ред., В. Я. Виленкин, коммент. Л. М. Фрейдкина. 432 с.
  • Книппер-Чехова О. Л. Из моих воспоминаний о Художественном театре и об А. П. Чехове // Артисты Московского художественного театра за рубежом. Прага: Наша речь, 1922. C. 23-32.
  • Волков Н. Д. Театральные вечера. М.: Искусство, 1966. C. 151—153.
  • Марков П. А. Выступление на вечере, посвященном 90-летию О. Л. Книппер-Чеховой // Марков П. А. В Художественном театре: Книга завлита / Предисл. М. Л. Рогачевского. М.: ВТО, 1976. С. 495—497.
  • Марков П. А. Книппер-Чехова // Марков П. А. О театре: В 4 т. М.: Искусство, 1974. Т. 2. Театральные портреты. С. 373—380.
  • «Три года недобровольного изгнания». «Качаловская группа» Художественного театра. Май 1919 — май 1922. Письма. Приложения: Н. А. Подгорный. Воспоминания (1919), Дневник поездки за «Качаловской группой» (1921) / Публ., вступ. статья и коммент. М. В. Львовой // Мнемозина. Документы и факты из истории отечественного театра XX века / Ред.с-сост. В. В. Иванов. М.: Индрик, 2014. Вып. 5. С. 363—494.
  • О. Л. Книппер — М. П. Чехова. Переписка: В 2 т / Подготовка текста, составление, комментарии З. П. Удальцовой. М.: Новое литературное обозрение, 2016

Шѳлүлгелер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • О.Л.Книппер-Чехова на сайте об А. П. Чехове
  • О.Л.Книппер-Чехова на сайте «Кругосвет»
  • Некролог