Фассиялар

Википедия деп сайттан
Солагай холунда фассиялыг ликтор
АКШ 10 цент төгерике фассияны демдеглээн

Фассиялар (латин: fascia, хөй. сан. fascis; италиан: fascio – “боодал, моондак”) – яла-шииткелдиң белги-демдээ; күрүнениң эрге-чагыргазының кижиден ажыын илередип турар, ортузунда биче балды киир шанчытынган кызыл хөм баг-биле шарып каан ыяш шывыктарлыг демдек.

Рум (Рим) үезинде эгезинде хааннарныӊ, ооӊ соонда рум республика үезинде магистраттарның үстүкү эргетеннериниң эрге-чагыргазыныӊ кол шинчизи.

Эгезинде магистраттарның шиитпини күш-биле чедип алыр (кымчылап, бажын кезип шаажылаар) эргезин көргүзүп турар белги-демдек дир. Ооӊ соонда чөптүг чоруктуң кол шинчизи апарган. Фассиялар эвилелдиң, ылаңгыя өгленириниң демдээ бооп турган. Ынчангаш чогаалдарда чамдыкта Купидоннуң кол шинчизи болуп турган.

Бир эвес Рум хоорайдан дашкаар фассиялар балдылыг турган болза, Румда олар балды чок тудуп турган. Ол дээрге рим хамаатыларның дүжүметтерниң шииткелин катап көөр эргезин хүлээп турарын илереткени ол бооп турар. Чыскаалдар үезинде ат-дужаалдыг кижилер мурнунга ликторлар (ол ат-дужаалдыгларның бараан болукчулары болгаш таңныылдары ликторлар болур турган) фассияларны байырымныг тудуп хөй улус аразынга орукту арыглап чораан. Ликторларның саны кандыг-бир дүжүметтиң чергезинге таарыштыр чоруп турган. Чижелээрге преторну 6 ликтор, консулду – 12, диктаторну – 24 үдеп чораан.

Оларны этруску культурада тывылган (этрускуларда фашиниң балдызы ийи бистиг турган).

Чаа үеде фассиялар колдуунда эл-төре (политиктиг) белги-демдектеринге хамааржып турар. Итали фашизм бодунуң адын фассиялардан алган. Чүге дээрге 1919 чылда Рум эзен-хаанныг күрүнени катап тургузар бодал-биле Бенито Муссолини фассияларны (италиян: фашо) бодунуӊ намыныӊ кол белги-демдээ кылдыр шилип алган. Ынчангаш итали фашизмниң кол эл-төрелиг бодалы – хуу кижиниң эрге-ажыы нацияның эрге-ажыынга чагыртыр дээрзин илередиринге тааржыры бо белги-демдекти шилип алырынга база улуг салдарны чедирген. Итали фашистер бодунуң туюл күзелиниӊ илередиирин шенеп, моондак кылдыр шарып каан шывыктарны – ниитилелдиӊ аңгыларының эвилели, балдыны – дээди эрге-чагырга деп тайылбырлап турган. Азы шывыктар шарыын каттыжыышкынныг ниитилел тургузуунуң мөөңнеп алган эрге-чагыргазын, балды үстүккү ат-хүндүнү илередип турган.

Дөзүк[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ажыглаан номнар[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Бидерманн Г. Энциклопедия символов. – М., 1996.
  2. Похлебкин В.В. Словарь международной символики и эмблематики. – М., 2001.