А.С. Пушкин аттыг национал библиотека

Тывада А.С. Пушкин аттыг национал библиотека (ном саңы) – Тыва Республиканың улуг библиотеказы.

Төөгүзү

1931 чылдың сентябрьда ТАР-ның Биче Хурал Президиумунуң шиитпири-биле эң баштайгы хоорай ном саңы тургустунган. Ол чылдарда ном саңынга янзы-бүрү темаларга лекцияларны, ажык чугааларны чорудуп, чонну медицина талазы-биле чырыдып, бижик билбес чорукту узуткаарын сайзырадып, "Шын", "Реванэ шыны","Хостуг арат" деп солуннарның өткүт номчулгазын эрттирип, номнарны номчуп, сайгарып турганнар. Дыка хөй байырлалдар, бот-тывынгыр салым-чаянныглар концертери ном саңынга үргүлчү болур турган. 1937 чылда ном саңының ажылдакчылары биле хөй-ниити чон дугурушкаш, "Пушкинниң хүннери" деп кежээни организастаан. Ол кежээге тыва дылче очулдурган "Капитан уруу" деп тоожуну, тоолдарны, өске-даа улуг орус чогаалчыларның шүлүктерин номчуп, сайгарып, чугаалажып турганнар. 1941 чылда ТАР-ның Күрүнениң ном саңы деп эде организастаан. 1942 чылдың март 26-да ТАР-ның Биче Хурал Президиумунуң Чарлыы-биле ном саңын Александр Сергеевич Пушкинниң ады-биле адаан. 1944 чылдың октябрьда Тываның можу ном саңы деп чаарттынган. 1957 чылда ном шыгжаар килдис болзун дээш чаа бажың туттунган.

ССРЭ-ниң Культура яамызының 1958 чылдың январь 7-де үнген 15 дугаар дужаалын ёзугаар библиотекага ном палатазының ажыл-чорудулгазын дааскан. 1960 чылда ном саңынга библиографтыг арга-сүме килдизи, дараазында, 1961 чылда курлавыр-солчулга фондузу ажыттынган. 1962 чылда Республиканың ном саңы деп чаарткан. Ол үеде Тывага эртем баазазы тургустунуп, бойдус, экономика, культура, төөгү эртемнерин ханы шинчилеп өөренир эртем-шинчилел албан черлери ажыттынып эгелээни-биле, ном саңының библиографтыг болгаш методиктиг материалдары эртем ажылдакчыларынга улуг ужур-дузалыг бооп турган. 1960 чылдарда Москваның, Ленинградтың ном саңының дээди өөредилге черлеринден доозукчулар (Д.Д. Өндүр, Т.Д. Эртине, А.С.Калга-оол, К.В. Тагба, Ч.И. Маадыр-оол, М.И. Мартай(Оюн) республикага кээп, ном саңының кадрларын тургускан. Оларның аразында Д.Д.Өндүрнү (бир дугаар чурт шинчилекчизи) онзагайлап демдеглевестиң аргазы чок. Чүге дизе ол төөгүлүг хүннер календарының (Календарь знаменательных дат) бирги тургузукчузу. Ооң соонда календарьның үндүрүлгези-биле дыка хөй чылдар иштинде А.С. Калга-оол ажылдап турган. Ол "Тыва АССР-ниң парлалгазының чылдар даңзызын" (Летописи печати Тувинской АССР) бир дугаар чырыдарынче белеткээн.

Библиографтыг арга-сүме килдизиниң эргелекчизи Ариадна Валентиновна Степанова библиографияны хөгжүдүп, сайзырадырынга улуг рольду ойнаан. Ооң кызымак ажылының түңнелинде, А.С. Пушкин аттыг ном саңы Республиканың библиографтыг төвү апарган.

1980 чылда чуртка чаартылгалар эгелээнинден, ном саңының херээниң дүрүмнерин хүлээп алганындан, ном саңынга дыка чугула өскерлиишкиннер болган: ном саңының практиказынга чаа билиглер, терминнер тыптып, номчукчуларга хандырылганың шынары экижип, ном саңының хүрээлеңи сагышка таарымчалыг, эптиг бооп, ажыл-чорудулгазынга чаа-чаа аргаларны ажыглап, кииргеннер.

1984 чылда каталогтар болгаш фондулар библиотеканың библиографтыг бөлүктээшкининче (ББК) шилчиттинген. 1986 чылда Республиканың ном саңынга директор албан-дужаалынга Фенцель Ольга Васильевнаны, ооң оралакчызынга Кошкар-оол Вера Александровнаны томуйлаан. 1990 чылда Күрүне банкызының эрги бажыңын (амгы үеде Ленин аттыг кудумчуда 21 дугаар бажың) ном саңынга дамчыдып берген. 1991 чылда ниитилел эртемнериниң килдизи, эртем-шинчилел ажылының сектору ажыттынган. 1993 чылда ном саңынга Тыва Республиканың А.С. Пушкин аттыг Национал библиотеказы деп статусту тывыскан.

Тургузуу

А.С. Пушкин аттыг Национал ном саңында удуртулга килдизинден аңгыда 18 килдис бар:

• Абонемент килдизи - номчукчулар хандырар килдис. Психология, педагогика, литература, дыл эртемнериниң номнары, уран чүүл, чечен чогаал журналдары бар.