Көкмүш

Википедия деп сайттан

Көкмүш — шаандыгы аймак азы сөөк ады.

Ады[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Бижикте аймактың адын латин транскрипция ёзугаар номчуур болза kökmüš дээр.
"Көкмүш" деп сөс ийи кезектиг. "көк" биле "-мүш". Бир дугаар сөс чүвениң өңүн айтып турар, ийи дугаар сөс кожумак хевирлиг. Чогум бо сөстүң дорт утказы таптыг билдинмес тир.

Чурту[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Билдинмес.
Аймак адын ийи дашта бижээн. Бирээзи хакастар чуртунда: Хойбал ховузу Ачура суурдан соңгу-барыын талаже 20 км. ыракта турар. Е-26 (Очуры) деп даш тыр.
Өскези тывадан, тывадан бижиктиң эрги турган черин бо үеде кым-даа билбес. E-50 (Тыва) деп даш тыр.

Енисей бижик[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

E-50[1]. Минусинск музейинде шыгжыттынып турар. Муз. №42, даштын тургузуп каан.

Бижиктиң одуругларын дашта сиилбээн аайы-биле сан-биле айыткан. Латин транскрипция.

(1) täŋri qanïm älim äsizim-ä

(2) kökmüš tutuq ärdäm üčün särdim

(2a) adïrïldïm-a

(3) tört qadasïm äsiz-e adïrïldïm-a

(4) abïčγa är atïm bägdäki atïm

(5) etrük bän qï...

Дорт очулгазы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

(1) дээр хааным элим кударанчыын

(2) көкмүш Тутук ат-алдар ужун ондадым

(2а) адырылдым

(3) дөрт акым хайыраан адырылдым

(4) Абычга эр адым бегдеги адым ...

(5) Этрүк мен кы ...

Очулгага онза таылбыр
4 дугаар одуругда «бегдеги» дээрге «бег» деп сөстен тывылган демдек ады-дыр. Одуругга «бег адым» деп бижип каарга ол сөстер арай аян чок ышкаш сагындырган хевирлиг. Ынчангаш шаандагы бижикчи ону «бегдеги адым» кылдыр таарыштыр тыртып каан.

Тайылбыр сөс[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Арын 141-142. E-45 (Тува). // Тюркские Енисейские эпитафии. Граматика, текстология. / И. В. Кормушин. [отв. ред Д, М. Насилов]; Ин-т языкознания РАН. — М.: Наука, 2008. — 342 с. — ISBN-978-5-02-036260-4

Үндезини[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. И. В. Кормушин. Тюркские Енисейские эпитафии: грамматика, текстология. / И. В. Кормушин; (отв. ред. Д. М. Насилов); Ин-т языкознания РАН — М.:Наука, 2008. — 342 с. — ISBN 978-5-02-036260-4