Хадың

Википедия деп сайттан
Хадың

Берёза повислая (Betula pendula)
Эртемде классификациязы
Делегей чергелиг эртемде ады
Синонимнери
Типовой вид
Виды
Ареал
Тостуң иштики болгаш даштыкы талалары
Калбак бүрүлүг хадыңның чөвүрээзи

Тываның арга-арыгларында хадың (орус. берёза) кончуг хөй үнүй турар ыяш. Бүрүлери төгериксимээр, бажы шиш, кара-ногаан өңнүг, аныяк будуктары чөпкүр, чечээ сырга ышкаш, карты ак өннүг, чеми бичии хавыкчыгажының иштинде. Хадың колдуунда суг чоогу, шыксымаар, холушкак арга-арыглыг черлерде үнүп турар. Чечектелири майда, үрезини август—сентябрь айларда быжар.

Хадыңның мөчектеринде эфирлиг үс, флавоноидтер, чук, дубильдиг болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде эфирлиг үс, сапониннер, бетулоритинниг кислоталар, витамин С, А бар. Чазын чечектелип, бүрүлери частып эгелевээнде, ооң мөчектерин, бичии аныяк будуктарын чыггаш, шарааш, хүнге азы чылыг черге үр эвес тургускаш, сери азы агаарлыг черге кургадыр. Ооң соонда ону арыглап ылгааш, хөй каът саазын хапка 2 чыл чедир шыгжап болур.

Ооң мөчектеринден алган эмнерни дериттирер, сидик болгаш өт ылгаарынга хереглеп турар. Оон алдынган суг эмнерни кара-бүүректиң болгаш сыңыйның аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлери сидик элбедир шайның тургузуунда база кирип турар. Хадыңның хөмүрүн чамдык хораннаашкыннар үезинде база хереглеп турар.

Улус хадыңның мөчектеринден үндүрүп алган эмнерни ижин-шөйүндү, ревматизм, подагра, чүс болгаш кеш аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлеринде витамин С хөй чүве болганда, витамин четпестээр аарыгларга удур база ажыглап турар. Мону чүгле эмчилерниң сүмези-биле ажыглап болур.

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Об условности указания класса двудольных в качестве вышестоящего таксона для описываемой в данной статье группы растений см. раздел «Системы APG» статьи «Двудольные».
  2. Сведения о роде Betula (англ.) в базе данных Index Nominum Genericorum Международной ассоциации по таксономии растений (IAPT).

Дөзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"