Хадың кодун көөр

{{Таксон
| regnum            = Үнүштер
| image file        = Betula pendula 001.jpg
| image title       = Берёза повислая
| image descr       = [[Берёза повислая]] (''Betula pendula'')
| latin             = Betula
| author            = [[L.]], 1753
| syn               = [[#Таксономия|Сөзүглелден көр.]]
| typus             = {{bt-latrus|s=0|Betula alba|aut=[[L.]]|txt=<ref name="ING">{{ING|Betula}}</ref>, [[nom. utique rej.]]|}} = {{bt-latrus|Betula pubescens|aut=[[Ehrh.]]|Берёза пушистая}}
| children name     = [[Биологический вид|Виды]]
| children          =
* [[#Виды рода Берёза|Виды рода Берёза]]
| wikispecies       = Betula
| commons           = Category:Betula
| grin              = 1437
| range map         = Areal bereza.png
}}

[[File:Birch bark front rear.jpg|thumb|300px|Тостуң иштики болгаш даштыкы талалары]]
[[File:Betula platyphylla 01-10-2005 14.55.38.JPG|thumb|300px|Калбак бүрүлүг хадыңның чөвүрээзи]]

Тываның арга-арыгларында '''хадың''' ({{lang-ru|берёза}}) кончуг хөй үнүй турар ыяш. Бүрүлери төгериксимээр, бажы шиш, кара-ногаан өңнүг, аныяк будуктары чөпкүр, чечээ сырга ышкаш, карты ак өннүг, чеми бичии хавыкчыгажының иштинде. Хадың колдуунда суг чоогу, шыксымаар, холушкак арга-арыглыг черлерде үнүп турар. Чечектелири майда, үрезини август—сентябрь айларда быжар.

Хадыңның мөчектеринде [[эфирлиг үс]], [[флавоноидтер]], [[чук]], дубильдиг болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде эфирлиг үс, сапониннер, бетулоритинниг кислоталар, [[витамин С]], А бар. Чазын чечектелип, бүрүлери частып эгелевээнде, ооң мөчектерин, бичии аныяк будуктарын чыггаш, шарааш, хүнге азы чылыг черге үр эвес тургускаш, сери азы агаарлыг черге кургадыр. Ооң соонда ону арыглап ылгааш, хөй каът саазын хапка 2 чыл чедир шыгжап болур.

Ооң мөчектеринден алган эмнерни дериттирер, сидик болгаш өт ылгаарынга хереглеп турар. Оон алдынган суг эмнерни кара-бүүректиң болгаш сыңыйның аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлери сидик элбедир шайның тургузуунда база кирип турар. Хадыңның хөмүрүн чамдык хораннаашкыннар үезинде база хереглеп турар.

Улус хадыңның мөчектеринден үндүрүп алган эмнерни ижин-шөйүндү, ревматизм, подагра, чүс болгаш кеш аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлеринде витамин С хөй чүве болганда, витамин четпестээр аарыгларга удур база ажыглап турар. Мону чүгле эмчилерниң сүмези-биле ажыглап болур.

== Демдеглелдер ==
{{Демдеглелдер}}
== Дөзү ==
# Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"

[[Аңгылал:Үнүштер‎ ]]