Өшкү

Өшкү
Эртемде классификациязы
аразында рангтар АЛДАГ ДУГАЙЫНДА МЕДЕГЛЕЛ Биологтуг классификацияда Capra таксоннуң туружун тайылбырлаар таксономнуг майык {{Capra }} чогул.
Делегей чергелиг эртемде ады
Викивидтерде систематика Чурумалдар дилээри

Өшкү

Өшкү – ниити ады, төрүүр кыс өшкү, азы бир дугаар төрүп турар өшкү, анайлыг өшкү.

Хайдак өшкү – оглу өлүп калган өшкү.

Дузак өшкү - ийи харлыг өшкү азы хунан өшкү, бир дугаар төрүп турар өшкү, анайлыг дузак.

Кызыр өшкү – анайлаваан өшкү азы бир чылын төрүвейн барган өшкү.

Анай – өшкүнүң бир хар чедир оглу, ниити ады, кыс анай, эр анай.

Өскүспеек – чашта иези өлүп калган чаш анай.

Ийиспеек – чашта иези өлүп калган ийис анайлар.

Шара чаш – чаа төрүттүнген анай.

Доруккан анай – үш ай четкен, азы сиген чиптер апарган анай.

Часкылак – чазын төрүттүнген анай.

Күскүлек – күзүн төрүттүнген анай.

Сейнек – эр анайны чазап каапканы, назыны ийи хар четкен болур.

Серге – эр анайны чазап каапканы, назыны үш хар ашкан болур.

Хунажык – чазаттынмаан эр анай, назыны ийи харлыг.

Хуна – чазаваан эр анай, үрелиг мал, назыны ийи хардан өөрү. Сүткүр, эъткир болгаш мөге-шыырак уктуг эр анайны хуна кылдыр санап алыр. Бир кодан өшкүге бир хуна чоруур.

Өшкүнүң назын аайы

Өшкүнү назын аайы-биле адаары тускай чурумнуг болур:

• Хунан өшкү – ийи харлыг.
• Дөнен өшкү – ийиден үш хар чедир назылыг.
• Алды диштиг өшкү – үштен дөрт хар чедир өшкү.
• Чедишкен өшкү – дөрттен беш хар чедир өшкү.
• Өшкүнүң өң-чүзүнүн дүгүнүң аайы-биле адаар.
• Кара хайдак, ак хайдак, сарыг өшкү, дөңгүр ак өшкү, калчан сарыг өшкү, чалбак-көк өшкү.
• Өшкү – Тываның кадыг-дошкун агаар-бойдузунга кончуг таарышкан мал.

Дөзү

1. Монгуш КЕНИН-ЛОПСАҢ: ТЫВА ЧАҢЧЫЛ. Тыва чоннуң ыдыктыг чаңчылдары. – Тувинские традиции. Книга вторая: священные традиции тувинского народа. – Кызыл: Тувинское отделение педагогического общества при Министерстве образования республики Тыва: Издательство “Новости Тувы”, 1999. На тувинском языке. 352 с.