Алишер Навои

Алишер Навои
Төрүттүнген хүнү	1441 февральдың 9
Мөчээн хүнү	1501 январьның 3 (59 хар)
Чурт	Государство Тимуридов[d] Великий Хорасан[d]

Алишер Навои (узб. Alister Navoiy, Низамаддин Мир Алишер) (1441ч февральдың 9, Герат – 1501 январьның 3, Герат) – түрк шүлүкчү, суфизм угланыышкынның философу база тимурид Харосанның күрүне ажылдакчызы.

Ол чагатай дылга бижиттинген эң кол чогаалдарын Навои деп псевдоним адындан бижээн, а персид дылга бижээн чогаалдарын Фани деп шола адыдан бижээн. Ол түрк дылдыг чоннарның литературазынга улуг үлүг хууну киирген.

Алишерни чамдык эртемденнер узбек уктуг деп санап турар, а өскелери уйгур уктуг кижи-дир деп бодап турар.

Намдары

Мир Алишер 1441 чылдың февраль 9-та Гияссадин Кичкинниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Ооң ачазы Тимуридтиң база бир бай шыдалдыг кижилериниң бирээзи чооаан. Ол үениң көскү философчу үзел бодалдыг болгаш уран чүүлге ынак кижилер оларның бажыңынга баар турган. Ол аныяк чалыы үезин база тимурид чурттуг өг-бүлелерниң уруглары-биле кады ойнап өзүп келген. Ылаңгыя ол султан Хусейн-биле эң чоок өңнүктер бооп эдержип өзүп келген. Сөөлүнде эжи Хусейн Хорасан күрүнезиниң баштыңы, шүлүкчү база уран чуулдүң база бир камгалакчызы болган.

Навои Гератка, Мешхедке болгаш Самаркандыга өөренип чораан.

Чогаалдары

Ол 30 хире улуг чогаалдарны бижээн. Оларның аразында шүлүк чыындылары (диванов), поэмаларны (дастанов), философчу болгаш өөредиглиг трактаттарны бижээн. Ол чогаалдарынга Ортаакы Азияның болгаш чоок Чөөн чүкте мусульман чүдүлгелиг чоннарның каш-каш чыл иштинде салгалдан салгалче дамчып келген ёзу-чаңчылдарын бижээн.

Ол шүлүктерин газель хевиринге бижээн. Ооң иштинче диваннарны чагатай болгаш фарси дылдарга киир бижээн.

Шүлүктери

• "Сокровищница мыслей"
• "Сорок хадисов" (Арбаин кирк хадис)
• "Пятерица"

Трактаттылары

• "Суждение о двух языках" 1499ч
• "Весы размеров"
• "Язык птиц" 1499ч
• "Возлюбленный сердец" 1500ч