Философия

Википедия деп сайттан
Огюст Роденниң " Угаакчы" (фр. Le Penseur) деп хөй кезиинде философияның демдээ кылдыр ажыглаттынып турар скульптуразы
Буддий Хуэйкэ философ бодалдарында, кыдат Ши Кэ (кыд.) чурукчунуң гравюразы, X век
«Кижи бүрүзү оода ында-хаая философияны шинчилеп турар».
  Ши Кэ (кыд.) «Девушка с книгой» деп чуруу, XIX век

Филосо́фия  (эрги грек дылда бурун-грек φιλοσοφία, ол олчаан — «ханы угаанга ынакшыл», «мерген угаанга ынакшыл») — эң-не ниити тайылбырлар,  кызыгаарлыг кыска түңнеттинген билиишкиннер база  боттуг чүүлдүң, билип алыышкыннң, кол принциптериниң, кижиниң боттуг чүүлүнүң, кижи-биле делегейниң хамаарылгазының дугайында билиглер системазын бүдүрүп турар делегейни билип алыр тускай хевир[1][2][3]. Делегей болгаш ниитилелдиң хөгжүлдезиниң бүгү-ниити хоойлуларын шинчилээри,  билип алыышкын болгаш угаазылал процезин бодун шинчилээри , аңаа немей мөзү-бүдүш билиглерин болгаш үнелелдерин шинчилээри философияның сорулгаларынга бүгү ооң төөгүзүнүң дургузунда хамааржып турган. Философияның эң-не кызыгаарлыг айтырыгларының санынга хамааржыр чижек айтырыглар: "Делегей билип шыдаттынгыр бе?", "Бурган бар бе?", " Алыс шын деп чүл?", "Эки деп чүл?", "Кижи деп чүл?",  "Чүү шаг-шаандан  турганыл - кижиниң медерелинден хамаарышпас боттуг чүүл азы медерел бе?" база оон-даа оске.[4][5].

Харын чамдыкта,  философияны элээн кызаа,  тодаргай шинчилээр чүүлдүг эртем  кылдыр тодарадып турарын амгы үениң философтары удур саналдап турар. Амгы уениң философтары философия дээрге делегей көрүүшкүнү деп саналдап турар. Ол дээрге бүгү бар чүүлдү билип алырынче ниити критиктиг подход бооп турар, ону кандыг-даа объектиге азы концепцияга ажыглап болур. [6][7]. Бо уткада кижи бүрүзү оода ында-хаая философияны шинчилеп турар.[6].

Философия херек кырында хөй аңгы философ бот-боттарынга удурланышкак, ындыг болза-даа бот-боттарын немеп турар өөредиглер хевиринде тургустунуп турар.[9].

Философияның иштинче дыка хөй эртемниг талалар кирип турар: метафизика, эпистемология, этика, эстетика, политиктиг философия база эртем философиязындан эгелээш, дизайн философиязы болгаш кино философиязынга чедир.

Тода болгаш ажыл кылып шыдаар методологтуг парадигманы кылып ап шыдапкан эртем талалары  философиядан тускай эртем дисциплиналары кылдыр ангыланып чорупкан, чижээ, физика, биология болгаш психология бодунуң үезинде аңгыланы бергеннер.[6][10].

Философиянын утказы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ниитиниң өнчүзүнче шилчиттинген кижи өртемчей дугайында нормага дүүшкек чурттакчы-практиктиг билиишкинниг болур.  Дурум ёзугаар ол эрткен салгалдың опыт-дуржулгазынга даянмышаан, организас чок күш-биле тургустунар. Ынчалзажок кижи  чуртталгазында кижиниң бодунуң делегей көрүүшкүнү күш чедип шыдавас чидиг берге айтырыгларга таваржы берип болур.  Оларны шиитпирлээри кижиниң-даа деңнелинде, база ниитилелдиң-даа деңнелинде, элээн бедик, критик-рефлексивтиг делегейже хамаарылгалыг деңнел херек. Ол деңнелде философия туруп турар. 

Философияның ылап тодарадылгазы ажык философтуг айтырыг бооп турар.Чүге дизе ооң шинчилээр чүүлү тода илереттинмээн - философия шупту берге тургустунган чидиг айтырыгларны шинчилеп, сайгарып турар, ооң иштинде билип алыышкынның бодун чидиг айтырыглар аразынче база киирип турар (эпистемиология талазы-биле).Философияның бар турарындан бээр,тыптып турган аңгы-аңгы философчу школаларның өөредиглериниң кызыгаарын барымдаалап, "философия деп чүл" деп айтырыгга янзы-бүрү тодардылгалар берип болур. Ынчангаш тодаргай уткада философияның тодарадылгазы эпохадан хамааржыр.  

Өске талазындан көөрге, философия кол каттыштырып турар принциптиг - кандыг-даа философчу бодал бир-ле боданыышкын принцивинге дүүшкен турар ужурлуг, чижээ, логикага.  Философчу угаазылалды супранатурализм болгаш хуулгаазын чүүл дээрге-ле бодал чок чүүл даап бодаттынган мифологтуг биле шажынчы угаазылалдан чөптүг угаап-боданыышкын аңгылап турар. Ындыг болза-даа философияны олар-биле кады,чижээ, шажын-чүдүлге-биле амыдырап шыдавазын айытпайн турар. Харын кандыг-бир шажын-чүдүлге философчу системаның үндезини кылдыр хүлээттинип турган байдалдар нептереңгей турган. Оон рационалдыг философчу аппарат ол шажын-чүдүлгениң дүрүмнеринге чагыртпаан билиглерниң чаа адырларының дараазында хөгжүлдезинге ажыглаттынып турган. Чижээ, Ведаларны эрте-бурунгу индий философия тайылбырлап турган, а Библияны ортаа вектин философтары (Блаженный Августин, Фома Аквинский база оскелер) тайылбырлап турганнар. База философчу угаазылал кандыг-бир шажын-чүдүлгениң чөптүүн шынзыдар азы, ниитизи-биле алырга, Бурганның барын шынзыдар оралдажыышкыннарга ажыглаттынып турган байдалдар нептереңгей. Чижээлээрге, апологеттер христиан шажыны медерелдиг кылдыр үндезилээрин кызып турганнар. 

Логикадан аңгыда,  философияның бүдүнүн философчу угаазылалдың база бир аргазы хандырып турар. Философияда чаа агым, чаа идея азы чаа философчу школа бүрүзү мурнундагы философчу концепциялар-биле  бодунуң чаа парадигмазының кызыгаарында критиктиг анализти бербишаан, бодун хамаарыштырып турар. Чижээ, "Критика чистого разума" деп Иммануил Канттың алдарлыг ажылы рационализм болгаш эмпиризм концепцияларының критиктиг анализин тургузуп турар. Мынчангаш, логика биле критиктиг анализ философчу угаазылалдың баганалары бооп турар база философияның бүдүн болурун хандырып турар. 

Ооң-биле катай философияның тодарадылгазының тода эвези ооң онзагай чүүлү бооп турар болгаш философияны өске эртемнерден аңгылап турар. Бир эвес философтар кандыг-бир үре-түңнелдиг билип алыышкын методологиязын тыпкаш, философия чокка шинчилеттине бээр адыр кылдыр  улуг депшилге кылып шыдаптар болза, ол адыр анаада философиядан аңгыланып аңгы дисциплина апаар. Ынчалдыр, билип-алыышкынның эртем методунуң бойдустуң объектилериниң аңгы класстарга чедиишкинниг хереглээни, төнчүзүнде дистинчек бойдус эртемнеринче үзүлген, натурфилософияның чартыы шуут философиядан аңгыланы берген. Чижээ, Исаак Ньютон "Математические начала натуральной философии" деп фундаменталдыг ажылын, ооң бодалы-биле, ол үеде философ тургаш бижээн, а амгы үеде физик, математик кылдыр алдаржаан. Бүгү англи дылдыг эртем амгы үеге дээр философия-биле төрел истерин кадагалап чоруур, чижээлээрге, шупту ооң эртемнеринде дээди эртем чадазы "Доктор философии" (англ. Ph.D.)[11] деп атты эдилеп чоруур.

Ленинниң "Материализм и эмпириокритицизм" деп ажылында саналдааны , «...за гносеологической схоластикой эмпириокритицизма нельзя не видеть борьбы партий в философии, борьбы, которая в последнем счёте выражает тенденции и идеологию враждебных классов современного общества. Новейшая философия так же партийна, как и две тысячи лет тому назад. Борющимися партиями по сути дела… являются материализм и идеализм»[12].

Философияның адырлары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Классическое разделение философии на предметы, дополненное современными разделами

Дараазында философияның тодарадылгазын тодаргайлаары ооң аңгы кезектерин шинчилеп бижииринче шилчип турар. Философия ийи кол хемчээлдерге чарлып турар: шинчилээр чүүлдеринге болгаш "хевирлеринге"-биле дээрге-ле аңгы школаларга болгаш концепцияларга.

Бир дугаар хемчээл философияның ажыглаттынар адырларын барымдаалап аңгылап турар. Черле билдингир, шак-ла мындыг хуваашкынны аңгы кылдыр чоргузуп болур. Ындыг улуг хуваашкыннарның бирээзи философияны метафизикага (амыдырал, боттуг чүүл дугайында айтырыглар), эпистемологияга (билип-алыышкыннын дугайында айтырыглар) болгаш аксиологияга (үнелиг чүүлдер база мораль дугайында айтырыглар) чарып турар. Биригээр чугаалаарга, шору классиктиг вариантыда, кырында бижиттинген үш адырлардан аңгыда, тускай эртемнерже логика ( медерелдиг философчу аппараттың сайзырангайжыыры) биле философияның төөгүзү (эрткен философтуг концепцияларның критиктиг анализи) база хамааржып турар.  Аристотель философияны теоретиктиг, практиктиг болгаш поэтиктиг кезектерге чарып эгелээн.[13]

Ийиги хемчээл янзы-бүрү философчу школаларны болгаш методологияларны тускайлап турар. Эң-не улуг ындыг хуваашкын, чижээ, бүгү барыын  философияның тускай сегмент кылдыр аңгыланганы. Бүгү барыын философия дээрге-ле антиктиг (бурунгу грек болгаш римниң) база шупту философчу школаларның, угланыышкыннарның каттыжылгазы, соонда барып Барыын Европага, США-га тывылган, чижээлээрге, немец классиктиг философия, француз философия дээш оон-даа оске. Төөгү-биле алырга, дыл болгаш девискээр моондактарының салдары-биле аңгы-аңгы философчу школалар тодаргай чурттар болгаш чоннар иштинге турумчуп арткан, чижээ, бурунгу грек философия, кыдат философия азы немец философия.  XVII вектен тура чоорту глобализацияның хөгжүлдези-биле национал болгаш чер-девискээр ылгалдары эвээш рольду ойнап эгелээнинден, аңгы философчу агымнар интернационал апаргаш, география, культурага хамаарышпайн, чаа аттарлыг апаргылаан, чижээ, марксизм, экзистенциализм база оон-даа оске. Ооң-биле катай амгы хүнге дээр янзы-бүрү философчу угланыышкыннарны тургузуп турар чамдык дыл болгаш культура ылгалдары артпышаан.  Мындыг чугула хуваашкыннарның бирээзи -  амгы философияның континенталдыг философияга - колдуунда амгы француз болгаш немец философтарның ажылдарын киирип турар, база аналитиктиг философияга - англи дылдыг чурттарда хөгжүп турар, чарып турар[14].

Антик үеден бээр, онза амыдырал оруктуг философия  бүгү талалыг утканы  алган. Аңгы философчу школаларга хамааржыр болганындан, янзы-бүрү чуртталганың стильдеринге сундулуун адепттерни философия негеп турар[15].

Шинчилээр чүүлү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Логика[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Бир-тээ философия чөптүг бодалдардан турустунган болганда, логика философияның баштайгы атрибуду (доктаамал бот-шынары) бооп турар. Аңгы-аңгы философчу концепцияларны анализтээрде азы бот-боттарын деңнештирип көөрде, янзы-бүрү философчу саналдарның, теорияларның критиктиг анализин эрттирери  - эргежок чугула. Кижиниң боданыры текстуалдыг болганда, логика сөзүглелдер, дылдар анализи-биле сырый харылзаалыг. Логика текстуалдыг угааны илереткеш,  анализке таарымчалыг хевирлерни тодарадып турар. Логиктиг бодалдың илереттинеринге, бирги базым кылдыр силлогизмнерниң (бодалдарның хевириниң) тывыжы болган:

(1) бүгү дириг амытаннар өлүмнүг; (2) чаан дээрге дириг амытан ; ындыг төлээде (3) чаан өлүмнүг.

Силлогизмнерниң эптиг ажыглалы философияда, математикада, бойдус эртемнеринде азы дедуктивтиг угаазылал илередирде бадыткаар бодалдарны шынзыдарынче орукту ажыдып турар[16].

Кижи бодаарга, анаа кижиниң чугаазындан силлогизмнерни тывары белен ышкаш, ындыг болза-даа ол хары угда, чер-черде кылдыр тыптып келбээн. Шынзыдылганың аргазы кылдыр силлогизмнерниң тыптырынга, Бурунгу Грецияга нептерээн турган, философия-биле математиканы холбаштырганы салдар чедирген. Аристотель силлогизм база эң бөдүүн логиктиг система дугайында билигни бир дугаар бижип илереткен.  Аристотельдиң логиказы ийи муң чыл дургузунда, XX вектиң эгезинге чедир, өскерилге чок хевээр турган, кажан математикада база аналитиктиг философияда шинчилелдер логиканың хөгжулдезинге орук ажыдарынга чедир. Амгы үеде эки шинчилеттинген "бирги чурумнуң логиказы" азы "предикаттарның логиказы" кылдыр езулуг барымдаалаттынган турган. Ынчалза-даа, долу философтуг аргументацияның , оон аңгыда анаа кижиниң чугаазының анализинге модалдыг азы оон-даа бедик, ийиги чурумнуң логиказының ажыглалгазы херек. Оон аңгыда формалдыг символдуг дылдың база анаа чугааның харылзаазын логиктиг семантика болгаш семиотика шинчилеп турар. Бо дисциплинанар модалдыг логиканың бедик чурумнуң каттыжыышкыннары-биле кады идепкейлиг дисциплиналар аразында шинчилелдерниң талазы бооп уламчылап турар. Амгы логика философтар, математиктер, лингвистер база сөөлгү үеде программистер, бодалгалар теориязы болгаш кылымал интеллекти талазында специалистери-биле шинчилеттинип турар нетривиалдыг, ханы математиктиг концепциялардан тургустунуп турар.  Мынчангаш, логика бурунгу база амгы дисциплиналарның бирээзи болуп турар.[17][18][19].

Теоретиктиг философия[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Метафизика[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

«Средневековый философ, заглядывающий за завесу небес.» Гравюра из книги Фламмариона, 1888 г.

Метафизика дээрге боттуг чүүл-биле холбашкан эң-не фундаменталдыг азы "мөңге" айтырыгларны шинчилеп турар философияның эң-не абстрактылыг адыры. Ол фундаменталдыг айтырыглар аразындан боттуг чүүл-биле холбашкан айтырыглар аңгы классче тускайланып турар. Метафизиканың ол кезээн "онтология" дээр. Фундаменталдыг айтырыгларже бир дугаар хамааржып чоруур айтырыглар: " Чүү шын амыдырап турарыл?" , "Амыдырал дээрге чүл?" "Амыдыралды чүү болдуруп турарыл?". Амыдыралга элээн ужур-дузалыг боттуг чүүлдүң айтырыгларының иштинче кирип турар айтырыглар: "Чүге делегей амыдырап турарыл?", "Чүгле чаңгыс делегей бар бе?", "Үе дээрге чүл?" дээш оон-даа өске. Харын чамдыкта онтология болгаш метафизика деп билиишкиннерни синонимнер кылдыр ажыглап турар. Дорт боттуг чүүлге хамаарышпас метафизиктиг айтырыгларның класстары бар. Ындыг проблемаларга бүдүн чүвениң база ооң кезектериниң аразында харылзаалар, чылдагааннар болгаш түңнелдерниң аразында харылзаалар, күзел-соруктуң хосталгазы-биле тудуш айтырыгларын хамаарыштырып турар. Ындыг айтырыглар колдуу кезээ метафизикага хамааржыр, онтологияга эвес[20][21].

Удаа-дараа философия системазы, философия системазын чогумчалыг кылдыр кылырынче оралдажып турар, тодаргай догмат дескиндир туттунуп турар. Чижээ, христиан, ислам философияларда  Бурганның барын шынзыдар оралдажыышкыннар чоруттунуп турган. Мындыг арга-биле шажын-чүдүлгени чогумчалыг кылдыр кылырынче кызыдып турар онтологияның адырын рационалдыг азы анаа теология деп адап турар. Анаа дөмей, боттуг делегейден аңгыда амыдырап турар сагыш-сеткил деп бодалга тургустунган онлогогияның адырын рационалдыг психология деп адаар. Ниитизи-биле, кайы-даа космологияны чогумчалыг кылырын азы рационализастаарын "рационалдыг космология" дээр[20][22].

 XX векте чамдык философчу агымнар арыг метафизика-биле ажылдаарының эргежок чугулазын маргыжып эгелээннер. Чижээ, позитивистерниң, ылангыя логиктиг позитивистерниң бодалы-биле, база бойдус эртемнериниң төлээлекчилериниң бодалы-биле,  бадылкалдың негелдезинге дүгжү бээр айтырыгларны шинчилээри херек деп  чугаалааннар. "Мөңге айтырыгларның" хөй кезии ол негелдеге дүүшпейн турар, ынчангаш арыг хевирге оларны көөрү - утка чок. Өске талазындан көөрге,  эртем болгаш негелде дугайында удурланышкак бодалдыг постструктуралисттер, Хайдеггер биле Ницшениң чаңчылын уламчылап, метафизиканы, база философияны катай иелдирзин бүдүн кылдыр санап, а бойдус эртемнерин чугле " барыын чүктүң медерелиниң кезек үениң будулуушкуну" деп санап турар[23][24][25].

Шак-ла мындыг критиктерниң туруштарының күштүг октажыышкыннары метафизикага кажар арга кылыр делгем черни арттырып турар. Ниитизи-биле алырга, сөөлгү чүс чыл дургузунда метафизикаже сонуургал улгадып турар[23][24]. Метафизиктиг шинчилелдер философияның аңгы-аңгы эртемнериниң иштинде чоруп турар, чижээ, эртем философия, дыл философия, культура философиязының иштинде. Амгы метафизика бедик мергежилдиг дисциплина бооп турар. Ында  "мөңге"  айтырыглардан болдунар хире кезектерни бедик чурумнуң логиказының дузазы-биле үзер шенелделер чоргустунуп турар[20][21].

Бойдустуң философиязы база билип алыышкыннын теориялары [эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Теоретиктиг философияже бойдусту билип алыры болгаш билип алыышкынны бодун билип алыры кирип турар. Бирги категорияга чаңчыл ёзугаар  натурфилософия хамааржып турар, ындыг болза-даа оон элээн улуг кезээ  XVII—XVIII вв. эртем методунуң концептуализациязы-биле философиядан бойдус эртемнеринче  - физика, химия, астрономия, биологияже аңгыланы берген. Ынчалза-даа кижиниң бодунуң бойдузу-биле тудуш бойдустуң кезээ биеэги-ле хевээр философияның шинчилелдери бооп артпышаан, чүге дизе ол айтырыгларже тода чижектиг көөр арга амгы уеде чок. Ынчангаш медерел философиязы, дыл философиязы болгаш семиотика  философияның дисциплиналары болуп кижиниң мээзинде  болуп турар база кижиниң угаазылалы-биле тудуш чорулгаларнын билип алырын тыппышаан.  [26][27].

Теоретиктиг философияның адырларының ийиги кезээ билип алыышкын чорулгазын бодун шинчилеп турар. Философияның кол адыры -  эпистомология (чамдыкта "гносеология" деп адаар). Ол "Бис канчап  кандыг-бир чүвени билир бис?" болгаш "Шын бис ону билир бис бе" деп айтырыгларны салып турар. Амгы үеде ооң шинчилел ажылын чыыра туткан кол адыры - эртем философиязы. Ол адыр эртем методунуң практиказын анализтеп турар база "Эртем методу чогум-на канчаар ажылдап турарыл?", "Эртем методун тодарадып илередип болдунар бе?", "Шынап-ла эртем методу ажылдап турар бе?" деп айтырыгларга харыыларын оралдажып турар[28]. Континенталдыг философия иштинде эртем философиязының кол дүрумнери амгы үеде аналитиктиг философияның ындыг дөмей дүрумнери-биле улуг ылгалып турар. Эртем философиязы, бодунуң ээлчээнде, сан философиязы, физика философиязы, биология философиязы, экономика философиязынче чарлып турар[29]

База бир билип алыышкын чорулгазының бодунуң шинчилелиниң кол талазы философияның бодун шинчилээри болуп турар. Философияның анаа эртемнерден ылгалдарының бирээзи - бодунга хамаарыштыр удур турушче үнүп болур арга. Метафилософия дисциплиназы философияны бодун кыдыындан шинчилеп турар, ындыг хевирлиг эң-не кол база болбаазыраткан дисциплина - метаэтика. Метаэтикага хамаарыштыр этика доора турушта турар[30].

Практиктиг философия. Аксиология[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Паринирвана —  буддий философиянын бодалы-биле дээди аас-кежик  . Тайландыда Уттарадит провинциянын хурээзинде амгы уенин чуруу 

Практиктиг философия херек кырында этиканың янзы-бүрү талаларын төлээлеп турар. Этика эң-не делгем уткада кижиниң делегейде черин шинчилеп турар, кижиниң аас-кежии деп чул база канчалдыр ону чедип алырыл деп айтырыгларга харыылаарын оралдажып турар. Этика эки биле бактың айтырыгларын, чөптүг чорук билиишкинин шинчилеп, кижиниң чуртталгазының ужур-утказын дилеп турар. Бо ниити сорулгалардан элээн тода дисциплиналар тускайланып турар[31][32].

Политиктиг философия янзы-бүрү амыдыралда бар политиктиг системаларны шинчилеп база чаа системаларны чогаадып турар. Хоойлу-дүрүм философиязы эң-не делгем уткада кандыг-бир хоойлу чогаадыр принциптерниң уржуктарын шинчилеп турар. Төөгү философиязы делегейни экижидеринге ажыглаар хире кандыг-бир чүүлдүң төөгүзүнден кандыг-бир ниити принциптерни шинчилеп турар. Адак сөөлүнде эстетика кайгамчык чараш деп чүүлдү билип алырынче чүткүп турар.  Более частные дисциплины включают в себя аксиологию — выработку базовых человеческих ценностей, философию религии — изучение религий по отношению к человеку, философию техники — анализ влияния технического прогресса на человечество, философию образования — вопросы совершенствования образования и т. д.[33]

  1. Философия // Кругосвет
  2. Философия // Новейший философский словарь. / Гл. ред. А. А. Грицанов. — 3-е изд., исправл. — Мн.: Книжный Дом. 2003.— 1280 с. — (Мир энциклопедий).
  3. Philosophy // Philosophy Dictionary; Philosophy Archived 2014-11-02 at the Wayback Machine // Columbia Encyclopedia
  4. Moore, Gruber, 2005, pp. 2—6.
  5. Спиркин, 1977.
  6. 6,0 6,1 6,2 Craig, 2005.
  7. Audi, 2006.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 [[#CITEREF|]].
  9. Ойзерман Т. И. Философия как история философии. — Майык:СПб: Алетейя, 1999. — ISBN 5-89329-067-4
  10. Губский и др., 2005.
  11. Moore, Gruber, 2005, p. 2.
  12. За гносеологической схоластикой эмпириокритицизма... - Деловой этикет Archived 2014-04-07 at the Wayback Machine
  13. Метафизика 1025 b25
  14. Moore, Gruber, 2005, pp. 159—160.
  15. Журнальный зал | НЛО, 2001 N49 | АНДРЕЙ РОССИУС - Что находят в Фуко антиковеды?
  16. Moore, Gruber, 2005, pp. 70—71.
  17. Oxford, 2005, pp. 536—537.
  18. Priest, 2000, pp. xi—xii,94—101.
  19. Бочаров, 2010.
  20. 20,0 20,1 20,2 Inwagen, 2008.
  21. 21,0 21,1 Oxford, 2005, p. 590.
  22. Oxford, 2005, pp. 593—597.
  23. 23,0 23,1 Oxford, 2005, p. 593.
  24. 24,0 24,1 Доброхотов, 2010.
  25. Kritzman, 2008, p. 93.
  26. Moore, Gruber, 2005, p. 10.
  27. Росенко, 1999, § 3.
  28. Oxford, 2005, pp. 260—265.
  29. Oxford, 2005, p. 990.
  30. Oxford, 2005, pp. 589, 986.
  31. Oxford, 2005, pp. 622—631.
  32. Moore, Gruber, 2005, pp. 250—251.
  33. Oxford, 2005, pp. 986—989.

Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Gowin», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Buccellati», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Ожегов», определённый в <references>, не используется в предшествующем тексте.

Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «наука», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «syllogism», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Уайтхед», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «def-pp», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «ind def», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Russell», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Marx», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «Kuhn», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.
Чазыглыг цитата: Тег <ref> с именем «наука2», определённый в <references>, имеет атрибут группы «прим.», который не упоминается в тексте ранее.