Аныяк-өскенни өг-бүле тударынга белеткээри

Каастанган аныяктар

Өг-бүле тудары - чуртталганын нарын шылгалдаларының бирээзи. Ону канчаар эртери аныяк кижиниң үзел-бодалдарындан, тура-соруундан, мөзү-шынарындан база үенин агымындан хамааржыр.

Өг-бүлеге меге хамаарылга

Өг-бүле тударын чиик бодаар, тоомча чок көөр хөөннер амгы аныяктарда бар. Чижээ:

• өгленген соонда ада-иезинге азырадырын уламчылаары
• боттары тускайлаң чурттаар изиг күзел илеретпези
• бергелер ажып эртер тура-соруун көргүспези
• бот-боттарын билишпээнде, аажы-чаңынга таарышпаанда өг-бүлезин быжыглаарын кыспазы, чамдыкта чарлыр.

Оларны чавырылдырып, аныяк өг-бүлениң албан эрттер эге чада бергедээшкиннери-дир деп тайылбырлап болур.

Меге көрүштер чылдагааны

Ынчалза-даа хайгааралдар, эртем-шинчилелдерниң барымдаалары-биле алырга, аныяк өг-бүлениң бергедээшкинеринге таваржып турарының чылдагаанарының бирээзи - ада-иелерниң, школа болгаш өске-даа албан черлериниң аныяктарын өглээринге, өг-бүле тударынга белеткээр талазы-биле ажылды кошкак чорудуп, харын-даа чамдыкта олче чогуур кичээңгейни салбайн турары болур.

Ынчангаш бо ажылды экижидип, аныяктарны өг-бүле тударынга белеткеп, чаңчыктырып өөредири албан. Чүге дээрге кандыг-даа ажылга өөредирде баштай ооң эге билиглерин, аргаларын шиңгээттирип, чоорту өөредир-ле болгай. Өглениринге, өг-бүле тударынга база ынчаар өөредип, тускай белеткээрин үе негеп келген. Ындыг ажыл өгбелериниң өг-бүлезинге эгелээри маргылдаа чок. Ынчалза-даа бо ажыл эртем үндезиннерлиг, онзагай уткалыг, хевирлиг тускай өөредиг болур, а бо таварылгада чүгле кол айтырыгларын көрген.

Ынакшааннар байдалы

Ынакшааннар черле ындыг: бот-бодун көрүксээр, кады чоруксаар, удаа-дараа ужуражырда каастаныр, эки хөөн кирип алыр. Оларның четпестери чайырлаттынган азы шуут уттундурган, ынакшыл оларны эстедип-ле турар. Куда соонда өгленген аныяктарның эки-багын дошкуну-биле шылгаар өг-бүле чурталгазы эгелээр. Ол дээрге каастанып алгаш ужуражып, самнап-ойнап маңнаары эвес-ле болгай. Чижээ, өг-бүле болган чаа байдалын медереп, аңаа чаңчыгары, өг-бүле ээлери болган хүлээлгелерин күүседири аныяктарга нарын шенелде чергезинге чедер. Өг-бүлениң хүңнүң-не чем белеткээр, аяк-сава, идик-хеп чуур, бажың ишти эмгелээр азы аайлаар ажылын кылыры. Төрүттүнген ажы-төлдүң чымыжы дээш өске-даа сагыш човаашкыннар немежирге, аажы-чаңның чайыры адырлып, чес-холазы көстү бээр. Чуртталганың шылгалдазы деп чүве ол дур.

Амыдыралдың эскерилгелери-биле алырга, бо шылгалдаларны аныяктарның эрттери аңгы-аңгы. Чамдык аныяктар аажы-чаңын билчип, бот-боттарынга ( ашаанга, кадайынга ) дүрген чаңчыгарын кызып, бот-бодун дыңнажып, хүндүлеп, эп-найыралдыг чурттап эгелей бээрлер. Өгленген аныяктар аразындан мерген угааныглар база хөй. Олар эжиниң четпестерин, аажы-чаңының хирелиин билзе-даа, дораан-на эдип-чазай бербес, чемелевес, ада-иезинче сөс дажып маннавас. Тургусутунуп келген чөрүшкектиг байдалды эдеринге бот-боттарынга дузалажып, ийи бодунга чаңчыгып, өг-бүлезин аайлап-баштап чоруй баарлар.

Ынчалза-даа чаа өг-бүлеге карышкактар каңдай чүүлдер болганчок-ла үнүп кээр. Чамдыкта оларның бирээзи өг-бүлеге "хааннаар" сагыштыг, шупту мээң күзел-сагыжым-биле болзун дээр, бирээзин "бодунуң майыы-биле эде быжып" кижизидип эгелээр. Бо таварлыгада чүгле ийи кижи бот-бодунга тааржып чадап турар эвес, харын ийи аңгы кижизидилгениң, ийи төрел бөлүк үскүлежип, аас-дыл, чогуш-содаа үнүп, өг-бүле буурап-даа болур.

Өг-бүле тударынга сүмелер

Өг-бүлени мындыг байдалга чедирбейн барып болурунуң аргалары хөй деп психология эртеми санап, эге чадазында элээн каш дүрүмнерни сагыырын сүмелеп турар.

Бирги бөлүктүң дүрүмнери - сөс-чугаа:

• Эжинге ээлдек, чараш сөстер чугаалаарындан чалгааравас, ыятпас, эгенмес.
• Эки сөс кижини хей-аът киирип, сүзүглеп көдүрер.
• Чугааны эгелээрде, өске кижиниң сагыш-сеткилин эскерип, сөглээр сөстүң харыызы кандыг болурун баш удур билзе эки.
• Өг-бүле чуртталгазынга тоомча чок болбазын кызып, бот-боттарынга хамаарылгазын хөөн киирип каан хөгжүм херексели хевирлиг кылдыр тутса эки.

Дөс

• ??? «???»