Араптан, Борбак-оол Иргитович

Араптан, Борбак-оол Иргитович (1938 чылдың январь 1, Бай-Тайга, ТАР) - Тывага өөредилгениң үндезилекчилериниң бирээзи, Тыва Республиканың улустуң башкызы, РСФСР-ниң алдарлыг башкызы, XX чүс чылдың директору.

Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Б.И. Араптан 1938 чылдың январь 1-де Тыва Арат Республиканың Бай-Тайга кожуунга төрүттүнген. Араптаннарның өг-бүлезинге 11 уруг турган. Ооң салым-хуузу белен эвес чашкы үени көрүп эрткен: ада-иези эрте-ле чок апаарга, амыдыралдың аар-бергези улуг угбазы Арыяның экти-мойнунче чүдүрүлген. Ынчалза-даа оолдар-уруглар найыралдыг өзүп, улуглары бичиилерин үргүлчү харагалзап, өөрүшкүнү-даа, качыгдалды-даа деңге үлежип келген. А олар өзүп келгеш, боттары база өг-бүлелерлиг апарган. Ынчаар-ла чээрби чүс чылдың төнчүзүнде Араптаннарның төрел салгалының даңзызы чуртка барык чүс хире кижи санныг төлептиг салгалды берген, оларның чартыындан хөйү бодун башкы деп чаагай мергежилге бараалгаткан.

Школа соонда, 19 харлыг оолак тургаш, Борбак-оол Иргитович Бай-Тайга кожууннуң Бай-Тал школазынче орус, тыва дылдар болгаш литература башкызы кылдыр ажылдап чорупкан. Оон ийи чыл болганда Тээлиниң 7 чыл школазынче ажылдап чеде берген.

Ооң соонда аныяк, идепкейлиг башкы Кызылда күрүнениң педагогика институдунга бот өөредилгелиг (заочно) өөренип тура Ээрбек суурнуң 7 чыл школазынга завуч эрге-дужаалынга ажылдап турган. Чүге дизе ынчан, башкылар чедишпес үеде, Институтка туруп алгаш өөренири амыр эвес турган.

Шериг албанын Калининград адаанга эрттирип тура, дивизияның партия школазынга база өөренип турган. Тывага офицер аттыг келгеш, Кызылда күрүнениң педагогика институдун дооскаш, 26 харлыг аныяк эр Ээрбек школазының директору апарган.

Ынчалза-даа школа директорунга ол эвээш болуп, удуртукчунуң белен эвес, шүүделдиг албан-дужаалынга дузалаар немелде юридиктиг дээди эртемни база чедип алган. Араптан кандыг-даа херекти кылыр дээнде, ажыл-ишти билирин, бедик харыысалгалыын көргүзүп, дыка хөй айтырыгларны шиитпирлээринге эң идепкейлиг киржип турган. Партия болгаш ажыл-агый органнары-биле кады башкыларны чурттаар чер-биле хандырып, школаның чаа бажыңын, школа чанында интернатты тудуп, ажы-төлдү өөредиринге таарымчалыг байдалдарны тургускан.

1969 чылда өг-бүлези-биле Туран хоорайже көжүп чорупкаш, аңаа Туранның №2 школазын удурткан.

1975-1978 чылдарда Борбак-оол Иргитович Тес-Хем кожуунга Районо эргелекчилеп ажылдап турган.

Сукпак школазынга бердингени[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1978 чылда Сукпакче көжүп келген. Аңаа дээди категорияның Сукпак ортумак школазының директору апарган. Ол категорияны школага ооң педагогиктиг салым-чаяанының ачызында тывыскан. Аңаа барык 30 чыл директорлаан. Россияның өөредилге яамызының эрттирип турары "Чылдың школазы" деп мөөрейлерге 1997-2000 чылдарда ол школа дөрт катап "Чылдың школазы" деп атты чедип алган, а бистиң республикага "Школа-2000" деп мөөрейге "Чүс чылдың школазы" апарган. А Борбак-оол Иргитович боду - "Чылдың директору - 98", "Улусчу педагог" болгаш "XX чүс чылдың директору".

Бөгүн Сукпактың ортумак школазы Борбак-оол Иргитович Араптанның адын чоргаар эдилеп чоруур.

Шаңналдары, алдар ады[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Тыва Республиканың улустуң башкызы,
РСФСР-ниң алдарлыг башкызы,
РФ алдарлыг башкызы,
Улусчу кегээрелдиң тергиини,
XX чүс чылдың директору,
XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижизи,
Тыва Республиканың ордени^[1]
Россияның болгаш Тываның Чазааның дыка хөй аңгы-аңгы хүндүлүг бижиктериниң база дипломнарының эдилекчизи.