Дүгержаа, Галина Темир-ооловна
Дүгержаа Галина Темир-ооловна (1927 чылдың апрель 22, Кызыл-Даг, Чаа-Хөл, ТАР — 2020 чылдың март 14, Кызыл, Тыва Республика) — тыва драма артизи, тыва радио, телевидениениң диктору, идепкейлиг хөй-ниити ажылдакчызы, Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи.
Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Галина Темир-ооловна Дүгержаа 1927 чылдың апрель 22-де Тыва Арат Республиканың Чаа-Хөл кожуунунуң Кызыл-Даг сумузунга төрүттүнген. Бичии турда, ооң адын Суван дээр турган. Улуг акызы Папыш ону үжүк-бижикке өөреткен, орус дылды база акызының эштери-биле кады чоруп тургаш, дораан өөренип алган. Соңгу адазы ону орус хүрээге апаргаш, Галя деп адаттырган турган. Эледии турда, Галяны Кызылче даайының бичии уруг-дарыынга дузалашсын дээш чоргузупкан. Кызылга келгеш, номчуп билир болганы-биле кежээки школага дораан 5-ки класстан эгелеп өөрени берген.
Театр[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Ооң соонда ол Ленинградтың А. Островский аттыг күрүнениң театр институдунуң актер факультединге өөрени берген. 1955 чылда чедиишкинниг дооскаш келгеш, Тываның хөгжүм-шии театрынга артист кылдыр ажылдай берген. Тыва болгаш орус дыл кырында шиилерге дең чедиишкинниг ойнап турган. М. Горькийниң «Васса Железнова» деп шиизинге Рашельди, А. Островскийниң «Гроза» деп шиизинге Кабаниханы, Г. Бичер-Стоунуң «Том даайның казанаа» деп шиизинде Дроттини, Н. Погодинниң «Кремльдиң курантыларында» бичии уруглуг херээжен кижини ойнап турган.
Радио, телевидение[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
1956 чылдан тура Тыва радиога бичиилеп ажылдап эгелээн. А 1964 чылда шуут-ла ынаар диктор кылдыр ажылдап чорупкан.
Чогум-на радиога Галина Темир-ооловнаның талантызы, профессионал эртем-билии, артисчи салым-чаяаны тодаргай көстүп келген. Янзы-бүрү дамчыдылгаларны ол чорудуп, «Тыва черде», «Медээлер», деп дамчыдылгалардан эгелээш, «Улуг-Хемниң чалгыглары», «Тываның херээженнери», «Хойжуларның радиостанциязы» деп литературлуг уран-чечен болгаш публицистикалыг улуг дамчыдылгаларны башкарып чораан. Ынчангаш аңаа үр үеде эки ажылдааны дээш дээди деңнелдиң диктору деп атты тывыскан.
Кино очулдурукчузу[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Чеден-сезен чылдарда Галина Дүгрежааның ады база-ла солун, чугула ажыл-биле холбашкан. Ол үеде дыка хөй тывалар орус дылды шуут-ла билбес турганнар. Суурларга кино эккеп көргүзерге, көрүп алган, утказын билбейн турарлар. Киноларны орус дылдан тыва дылче очулдурар, шилчидер черни 1969 чылда тургускан. Ооң ажылын 1989 чылга чедир Галина Темир-ооловна удуртуп турган. Ооң баштайгы режиссеру Галина Дүгержаа, хөгжүм-шии театрының артистери 200 ажыг уран-чечен кинофильмнерниң сөзүн орус дылдан тыва дылче шилчидип бижиткен. Очулдурган ол фильмнерниң хөй нуруузу республиканың кино уран чүүлүнуң алдын фондузунга кирген.
1978 чылда Галина Темир-ооловна театрже эглип келген. Режиссернуң дузалакчызы кылдыр, дорт очулдурулганың хелемечизи кылдыр, оон пенсияже үнгеш-даа, вахтер, таңныыл кылдыр ажылдап турган.
Шаңналдары, алдар ады[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи,
- ССРЭ-ниң культура яамызының «Тергиин эки ажылдааны дээш» деп хөрек демдээ,
- «Күш-ажылдың хоочуну» деп медаль,
- «Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 50 чылы» деп медаль.
Дөс[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Галина Темир-ооловна Дүгержаа // XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. Тыва Республиканың күрүне ному. Кызыл, 2004. А. 258.
- Чадамба В. Слово о ветеране журналистики : (о старейшем журналисте респ. А. А. Дугержаа) // Тув. правда. — 2004. — 25 дек.