Колумб, Христофор
Христофор Колумб | |
---|---|
Lua алдаг: expandTemplate: template "lang-lij" does not exist. | |
![]() | |
Төрүттүнген хүнү | эрте эвес 1451 августтуң 25 и орай эвес 1451 октябрьның 31 |
Мөчээн хүнү | 1506 майның 20[1][2][3][…] |
Чурт | |
Ашаа азы кадайы | Мониш Перештрелу, Филипа[d] |
Автограф |
![]() |
Колумб Атлантиктиг океаны бир дугаар кешкен далайжы аян-чорукчуларның бирээзи. Колумб бир дугаар далайжы аян-чорукчуларның аразындан Соңгу бөмбүректиң чартыында субтропиктиг болгаш тропиктиг дилиндекти база европейжи аян-чорукчуларның аразындан Кариб далайны болгаш Саргас далайны[4] эштип кешкен. Ол болза Мурнуу Американы болгаш Ортуку Американы ажыткаш, оларны өөренип көөрүнче бир дугаар базымны кылган. Ооң өөренип көрген черлеринче континенталдыг кезектер болгаш чоокку архипелагтар — Улуг Антиль (Куба, Гаити, Ямайка и Пуэрто-Рико), Бичии Антиль (Доминикиден Виргинск ортулуктарга чедир, база Тринидад) болгаш Багам ортулуктары кирип турар.
Европейжилерге Колумбту Американың баштайгы ажыдыкчызы дээри арай шын эвес апаар, чүге дизе, ооң-даа мурнунда ортуку вектерде Соңгу Америкаганың девискээринге европейжилер четкен деп санаттынып турар. Олар болза викингтер (көөру-биле. Винланд). Ынчалза-даа Скандинавияның девискээриниң даштынче ол дугайында медээ тараваан болган шаанда, Колумбтуң чораан аян-чоруу, Америка дугайында билип бижээн билиглери бирги кылдыр санаттынып, бүгү делегейде тарай берген. Колумбтуң аян-чоруу европейжилерниң Американы колонизациязынга бирги базымны салган.
Колумб Американың эриинче дөрт улуг далайжы аян-чорук кылган:
- Бир дугаар далайжы аян-чоруу (1492 чылдың август 3 — 1493 чылдың март 15).
- Ийи дугаар далайжы аян-чоруу (1493 чылдың сентябрь 25 — 1496 чылдың июнь 11).
- Үш дугаар далайжы аян-чоруу (1498 чылдың май 30 — 1500 чылдың ноябрь 25).
- Дөрт дугаар далайжы аян-чоруу (1502 чылдың май 9 — 1504 чылдың ноябрь 7).
Чок апарган соонда Колумбту улуг аян-чорукчу база баштайгы ажыдыкчы деп чырык ады чон аразынга тарап эгелээн. Мырай чамдыкта ооң адын шола ат кылдыр ажыглап эгелээн. Ооң-биле кады,чаа черлер эжелеп турган үезинде база индей чону кулданыышкынче киирип турар үезинде кончуг дээн дерзиизин көргүскени чырык адын төөгүде чаңгыс-аай эвес хүлээп аап турарынга чылдагаан болган.
Чалыы үези
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Christopher_Columbus_by_Carl_von_Piloty.png/280px-Christopher_Columbus_by_Carl_von_Piloty.png)
Колумб Италияга бай-шыырак эвес бөдүүн генуэз өг-бүлеге төрүттүнген. Ооң ачазы - Доменико Коломбо (итал. Domenico Colombo), авазы — Сузанна Фонтанаросса (итал. Susanna Fontanarossa).
Наконец, в январе 1492 года состоялось долгожданное взятие Гранады. Колумб, видимо, сильно переоценил победный энтузиазм короля Испании: когда он сформулировал те условия, на которых он предполагал открывать и владеть новыми землями (назначить его вице-королём новых земель, наградить его титулом «Адмирала мирового океана»), Его величество признал требования Колумба «чрезмерными и неприемлемыми», переговоры были прерваны, а король отбыл из Санта-Фе.
Колумбтуң даштыкы овур-хевирин ол чок апарганының соонда чуруп каан портрет чуруктардан билдингир. 1493 чылда Колумбту көрген Бартоломе де Лас Касас Колумбту мынчаар хевирлеп чугаалап турар:
Дурт-сыны узун, арнының хевири узун шөйбек, хүндүткелди чаалап ап тургу дег, думчуу эзир думчуу дег, карактары шаңгыр, ак шырайлыг, сегел болгаш эрин салы аныяанда кызыл-сарыг өңнүг тургаш, улгадырга агара берген.
Павийскиниң университетинге өөренип турган. 1470 чылдарда өг-бүле туткан. Өөнүң ишти Филипе Мониш Перештрелу, далайжы аян-чорукчу принцЭнрикениң уруу. 1472 чылга чедир КолумбГенуяга чурттап турган. 1472 чылдан тура — Савонга. 1470 чылдарда садыг-биле холбаалыг далайжы экспедицияга киржип турган.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Atlantic_Ocean%2C_Toscanelli%2C_1474.jpg/280px-Atlantic_Ocean%2C_Toscanelli%2C_1474.jpg)
1476 чылда Колумб Португалияже амыдырап көшкеш, аңаа тос чыл чуртаан. 1477 чылдаКолумб Англияга, Ирландияга и Исландияга аян-чорукчулап четкен деп төөгүге билдингир. Аңаа баргаш ол ирлан чоннуң барыын чүктте чер-чурттар дугайында билии-биле таныжып аар аргалыг болган. Ол үе дургузунда Колумб Диогу де Азамбужаның Эльмина (Гана) деп кадыын тудар сорулгалыг экспедициязы-биле Гвиней мугулдурунче база барып четтигипкен. Колумбтуң бир дугаар Индияже барыын чүк талазындан чоруур болза эки деп бодалы 1475-1480 чылдарга хамааржыыр. Ол бодалын Генуя хоорайның чагыргазы болгаш садыгжылары-биле чагаа таварыштыр үлешкен. Харыызы келбээн. 1483 чылда Колумб бодунуң проектизин португал хаан Жуан ийиге саналдаан. Эгезинде хаан ол проектини деткиир деп бодаан, ынчалза-даа өөренип көргеш чок деп харыы берген.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Granada_isabel_la_catolica.jpg/200px-Granada_isabel_la_catolica.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Columbus_Taking_Possession.jpg/280px-Columbus_Taking_Possession.jpg)
1492 биле1504 чылдарның аразында Христофор Колумб дөрт шинчилел экспедицияларын, чоруткан. Оларның шуптузунуң дугайында Колумб бодунуң бортовый журналынга демдеглеп бижээн. Ол журналдың оригиналы амгы үеге дээр артпаан, ынчалза-даа Бартоломе де лас Касас ол журналдың копиязын кылып алган. Ол копияның дузазында экспедицияларның дугайында солун чүүлдерни бис билип ап турар бис.
Демдеглелдер
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- ↑ Valerie I.J. Flint Encyclopædia Britannica (англ.)
- ↑ Encyclopédie Larousse en ligne (фр.)
- ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ А. П. Горкин. Энциклопедия «География» (без иллюстраций). — ACT : Росмэн, 2008. — ISBN 5353024435.