Ли Бо

Википедия деп сайттан

Ли Бо

Lua алдаг: expandTemplate: template "lang-zh-cn" does not exist.

Төрүмел ады кыд. 李白[2]
Төрүттүнген хүнү 701 майның 19[1]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 762 ноябрьның 30[1] (61 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ поэт, поэт-песенник, каллиграф, чогаалчы
Жанр Поэзия
Чогаадыкчы дылы китайский (вэньянь)[d][1] биле Кыдат дыл[3]

Ли Бо (амгы норма-биле Ли Бай) азы Ли Тай-бо (кыд. 李白; 李太白; 701—762/763 чылдар) — кыдат Тан үезиниң шүлүкчүзү. Ол «шүлүк чогаалында өлүм чок» (кыд. 詩仙) деп билдингир[4]. Ли Бо кыдат литератураның эң хүндүткелдиг шүлүкчүлеринге хамааржыр болгаш делегейниң эң дээре шүлүкчүлериниң санынче кирип турар. Ол бодунуң соонда 1100 хире чогаалдарны, оларның иштинде 900 хире шүлүктерни, арттырган.

Ли Бонуң ада-иезиниң дугайында дыка эвээш медээлер арткан. Ооң шүлүктеринде адазын узун болгаш ак кирбиктиг эр кижи кылдыр чуруп көргүскен[5].


Сычуань можузунда Эмэйшань даглары.

Ли Бонуң төрүттүнген чери орта билдинмес. Кезек шинчилекчилер ону бурунгу Туркестанның (Түрк эл күрүне), Суяб деп амгы Кыргызтанның соңгу кезээнде Токмак деп хоорайынга чанынга төрүттүнген деп турар. Өске бодал аайы-биле ол Ганьсу деп можуга төрүттүнген. Ли Бо 5 харлыг турда ооң өг-бүлези Цинляньсян деп черже (Кыдаттың мурнуу-барыын талазында амгы Сычуань можузунда Цзянъю деп хоорай) . Аңаа келгеш олар ол черниң «Ли» деп фамилиязын алганнар.

Күрүне школазынга Ли Бо өөренмээн, бажыңынга эртем чедип алган. Тос харлыында-ла шүлүк бижип эгелей берген[4]. 18 харлыында ол Миншань дагларынче даос Дун Яньцзы деп башкыже өөренип чорупкан. Ол үеде феодалдыг күрүнеге конфуцианство делгереп турган болгаш амыдырал дыка шыңгыы дүрүмнерге чагыртып турган. Ли Бо оон дезип, хостуг амыдырал дилеп чораан.

Чээрби беш харлыынга чедир ол бодунуң чурттап турган можузунуң аңгы-аңгы булуңнарын кезип каапкан. Ол черлерниң каас-чаражын мага хандыр көрүп, аңаа элээн хөй билдингир шүлүктерин бижээн. Ооң соонда Ли Бо Кыдатты эргий аян-тээлеп чоруп каан.

27 харлыында Ли Бо Хубэй можузунга келген, аңаа кезек артып каап, императорнуң сайыды турган кижиниң уйнуунга өгленип алгаш, ажы-төлдүг апарып, Аньлу дагларынга кезек чурттаан. Ынчалза-даа үр болбайн база оон дезип чорупкаш, кезек эштери-биле Шацюга келгеш, аңаа вино ижип, шүлүк бижип, каяа-даа ажылдавайн чуртталганың кежиин четтирип, мага ханып чурттап турарлар.

Аян-тээлеп чоруп турар чылдарында Ли Бо дыка хөй аңгы-аңгы аңгыларга хамааржыр, аңгы-аңгы мергежилдиг, салым-хуулуг, аажы-чаңныг кижилерге дужуп чораан. Оларның дыка хөйүнүң дугайында ол шүлүктеринде бижээн.

Императорнуң өргээзинге[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Террасада олурар Император Ли Бонуң идиин ужулбушаан шүлүк бижип олурарын көрүп олурар (XVII чүс чыл)

742 чылда Ли Бону Сюань-цзун императорнуң өргээзинче хуу шүлүкчүзү кылдыр чалаан. Ли Бо ону хөй чонга улуг ачы-буян чедирип болур арга кылдыр көрүп турган, ынчалза-даа император ону, дагаалар чогуштурары ышкаш, хөглээшкинниң бир хевири база ооң бодунуң күчүзүнүң чырыдыкчызы кылдыр көөр турган.

744 чылда императорнуң өргээзинден ол чорупкан.

ООң соонда Ли Бо чуртталгазының төнчүзүнге чедир Кыдаттың аңгы-аңгы булуңнарынга аян-тээлеп чораан[6].

756 чылда Ли Бону катап база император өргээзинче чалай бээр. Ол чөпшээрешкен, ычналза-даа шыны херек ону императорнуң дуңмазы Ли Линь тажы чалаан болуп турар. Ол эрге-дужаалды бодунуң холунга тудар дээш оралдашкаш, шыдавайн барган. Бону база тудуп алгаш, күрүне чергелиг херектен кылдыр ялалааш, өлүрүп шиидер деп чарлык болган. Ону ону өлүмден бир генерал дужаалдыг кижи камгалап каар. Ынчан ону шөлүлгеже чоргускан, ынчалза-даа шөлүттүрген черинче бар чыдырда, 759 чылда, ону агарткан дугайында медээ келген.

761 чылда дайын бар чыткан бөлүкке катчыпкаш бар чорааш аар аарый берген. Ынчан ол Ли Янбин деп төрелиниң аалынче ээпкен, аңаа-ла чок болган. Ооң өлгениниң тоолчургу янзызында ол Янцзы хемге эзирик хемелеп чорааш, сугда көрүнчүктелген чараш айны куспактаптар дээш сугже барып ушкаш, олчаан аңаа дүже берген[7][8].

Ли Бонуң чевээ, уезд Данту, Аньхой, КНР

Шүлүкчүнүң чогаалдарын орус дылда үндүргени[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Китайский поэт золотого века Ли Бо : 500 стихотворений / Составление, перевод с китайского, комментарии, примечания, послесловие С. А. Торопцева. — СПб.: Нестор-История, 2011. — 500 экз. — ISBN 978-5-98187-863-3.
  • Книга о Великой Белизне. Ли Бо: Поэзия и Жизнь / Составитель С. А. Торопцев. — М.: Наталис, 2002. — (Восточные арабески). — 2000 экз. — ISBN 5-8062-0049-3.
  • Ли Бо. Дух старины. Поэтический цикл: перевод и исследования / Составление, перевод с китайского, комментарии, примечания С. А. Торопцева; Российская академия наук, Институт Дальнего Востока. — М.: Восточная литература, 2004. — 400 экз. — ISBN 5-02-032667-4.
  • Ли Бо. Избранная лирика / Перевод с китайского А. Гитовича. Вступительная статья Б. И. Панкратова. Примечания Г. О. Монзелера. — М.: Гослитиздат, 1957. — 35 000 экз.
  • Ли Бо. Пейзаж души : поэзия гор и вод / Составление и перевод с китайского С. А. Торопцева. — СПб.: Азбука-классика, 2005. — (Азбука-классика). — ISBN 5-352-01618-8.
  • Поэзия эпохи Тан (VII — X вв.): Перевод с китайского / Ред. Л. Делюсин, Т. Редько, В. Сорокин и др.; сост. и вступ. ст. Л. Эйдлина. — М.: Художественная литература, 1987. — 50 000 экз.
  • Три танских поэта. Ли Бо, Ван Вэй, Ду Фу. Триста стихотворений / Перевод А. И. Гитовича. Составление и примечания Г. О. Монзелера. Вступительная статья Н. И. Конрада. — М.: Издательство восточной литературы, 1960. — 3000 экз.
  • Чуский Безумец Ли Бо / Составление, введение и комментарии, перевод с китайского С. А. Торопцева. — М.: АСТ, 2008. — ISBN 978-5-17-0513 82-6.

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. 2,0 2,1 Китайская биографическая база данных (англ.)
  3. CONOR.Sl
  4. 4,0 4,1 Серебряков, 2008.
  5. Торопцев, 2009, с. 29.
  6. Keith Holyoak. Facing the Moon: Poems of Li Bai and Du Fu. — Oyster River Press, 2007. — P. 122.
  7. Есенин С. А. Полное собрание сочинений. В 7-и томах / Сост., подгот. текста и коммент. С. П. Кошечкина и Н. Г. Юсова. — 2-е изд. — М.: ИМЛИ РАН, 2004. — Т. 4. Стихотворения, не вошедшие в «Собрание сиихотворений». — 1000 экз. — ISBN 5-9208-0198-0.
  8. Li Po // The New Encyclopædia Britannica in 30 Volumes. Micropædia. — 15th Edition. — Encyclopaedia Britannica Inc., 1980. — Т. VI. — ISBN 0-85229-360-7.

Литература[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Номнар
Бижээн чүүлдер
  • [www.lib.ru/POECHIN/libo.txt Н. И. Конрад. Ли Бо] // Ли Бо. Нефритовые скалы / Авт. предисл. Н. И. Конрад (с. 5—20), авт. примеч. И. С. Лисевич. — Майык:СПб: Терция, 2000. — (Библиотека мировой литературы. Малая серия). — 10 000 экз. — ISBN 5-8191-0083-2.
  • Лисевич И. С.  Поэты «Золотого века» Ли Бо и Ду Фу (ru) // «Литературная учёба» : Журнал. — 1986. — № 6. — С. 195—202. — ISSN 0203-5847.
  • Ошибка: не задан параметр |эге ады в шаблоне {{парлаан чүүл}}. — 2000 экз. — ISBN 978-5-02-036348-9.
  • Федоренко Н. Т.  Великий Ли Бо (ru) // «Известия Академии наук СССР, Серия литературы и языка» : Сборник. — 1973. — Т. XXXII, № вып. 3, май-июнь. — С. 237—241.
  • Эйдлин Л. З.  Поэт великого народа (ru) // Иностранная литература : Журнал. — 1962. — № 12, декабрь. — С. 255—257.