Сарлык
Перейти к навигации
Перейти к поиску
Сарлык | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() Ямджо-Юмцо хөлдүң чанында оъттап турар сарлык, Китай | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Эртемде классификациязы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
аразында рангтар
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Делегей чергелиг эртемде ады | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Синонимнери | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ареал | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Камгалал деңнели | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сарлык – Төп Азийде чурттап турар инексимээр узун мыйыстыг болгаш агбагар чылыг дүктүг азырал дириг амытан, ол малдың ниити ады. Тывада база бар, колдуунда Мөңгүн-Тайга болгаш Бай-Тайга кожууннарда ол нептерээн.
Сарлыктың янзылары:
- Төрүүр сарлык – кыс сарлык.
- Сарлык бугазы – бүдүрүкчү мал, үрелиг мал.
- Сарлык шарызы – чазап каан эр сарлык, инек болза шары.
- Сарлык бызаазы – ниити ады, назыны бир хар чедир, сарлыктың эр бызаазы аза сарлыктың кыс бызаазы деп чугаалаар.
- Молдурга сарлык – назыны бир харлыг азы ийи чедир, эр молдурга, кыс молдурга дижир.
- Хунан сарлык – назыны ийи харлыг азы үш хар чедир, эр хунан азы кыс хунан дижир.
- Дөнен сарлык – бир дугаар төрүүр сарлык, назыны үш харлыг азы дөрт хар чедир болур.
- Сувай сарлык – бир чылын төрүвейн барган кыс сарлык. Бир чамдыкта үш-дөрт чыл чедир төрүвейн баар азы сувайлыга бээр сарлыктар турар.
- Улуг сарлык – төрүүр сарлыктар, шарылар. Оларның назыны беш-алды харлыг болгулаар. Ол назын үезиниң сарлыктарын кара чугаада бештиг дээр – ол болза беш харлаан сарлык-тыр. Оон ыңай чедилиг, тостуг, оннуг, он бирлиг, он ийилиг суг дээр.
Сарлыктың өңү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Сарлык кончуг дүккүр болгаш дүгүнүң өңү янзы-бүрү болур. Ак, ала, калчан-кара, сирти-шокар, ак, ак-шокар, маңгак-ак, сарыгзымаар, кара, ээгилери ак-шокар сарлыктар бар болгулаа.
Хайнак cарлык бугазы инекти ойладып каан болза, оон төрүттүнген бызааны хайнак бызаа, кыс хайнак бызаа дээр. Хайнак молдурга, хайнак хунан, хайнак дөнен дижир.
Дөзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Моңгуш КЕНИН-ЛОПСАҢ: ТЫВА ЧАҢЧЫЛ. Тыва чоннуң ыдыктыг чаңчылдары. – Тувинские традиции. Книга вторая: священные традиции тувинского народа. – Кызыл: Тувинское отделение педагогического общества при Министерстве образования республики Тыва: Издательство “Новости Тувы”, 1999. На тувинском языке. 352 с.