Софокл

Википедия деп сайттан

Софокл

бурун-грек Σοφοκλῆς

Төрүттүнген хүнү 496 б. э. ч.[1]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 406 б. э. ч.[1]
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ автор трагедий, драматург, чогаалчы
Жанр древнегреческая трагедия[d]
Чогаадыкчы дылы древнегреческий язык[d][5]
Софокл
Чогаалчы кижини көргүскен статуэтка. Софокл чадавас

Софо́кл (др.-греч. Σοφοκλῆς, ок. 496 до н. э. — 406 до н. э.) — афин драматург, трагик.

Ол б. э 496 чылда Колон деп афин черге төрүттүнген. Бодунуң төрүттүнген черин, шагдан бээр ыдыктыг чер база Посейдон, Афины, Евменид, Деметра, Прометейниң куңгурваалары биле алдаржыттынган боорга, шүлүкчү «Колонада Эдип» деп трагедиязында ырлай алдаржыдып ырлаан.Бай-шыдалдыг Софилла өг-бүледен үнген, эки эртемни өөренип алган.

Саламин дайынының (б.э 480 чылда.) улустуң байырлалынга хор удуртукчузу болуп киришкен. Ийи удаа стратег ажыл-чорудулгазынга соңгуттуруп, чаңгыс катап күрүнениң акша-хөреңги эвилелиниң коллегия кежигүнүнүң хүлээлгелерин күүседип турган. Афиняннар Софоклды бистиң эраның 441 чылда Самосск дайынының үезинде стратег кылдыр "Антигон" деп трагедиязын сонуургааш соңгуп алганнар.

Ооң кол ажылы афин театрга трагедиялар тургузары турган. Буруңгу эраның 469 чылда Софоклдың тургусканы бирги тетралогиязы аңаа Эсхилге тиилелге чедирген, оон аңгыда өске трагиктер аразынга трагедиялар-биле маргылдааларга база тиилелгелерни чедирген. сценага тиилеттирген тиилелгелер эгелээн. Критик Аристофан Византийский Софокл 123 трагедияны чогааткан деп санап турган (ооң иштинде «Антигонуаны» база).

Кефал деп Платоннуң «Күрүнеде» чогаалында бижээни кижинии-биле алырга, Софокл хөглүг, эп-сеткилге тааржыр аажы-чаңы-биле онзаланып турган (I, 3). Төөгүчү Геродот-биле чоок таныш турган. Афины хоорайга 90 харлыг тургаш, буруңгу эраның 406 чылда чок болган. Хоорайның чурттакчылары аңаа жертвенник тургускаш, чылдың маадыр деп хүндүлеп алдаржыдып турган.

Софоклдың оглу — Иофон база афин трагик.

Биографиязы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Софоклдуң төөгүзүнүң кол үндезини ооң ат чок трагедияларының бижилгелеринге киирген төөгүзүнде. Софоклдуң трагедияларның кол даңзызын Флоренцияда лауренциансылар библиотеказында шыгжап турар: С. Laurentianus, XXXII, 9., Х. азы XI векктиң хамааржыры. Янзы-бүрү библиотекаларда бар бүгү өске даңзылар ол даңзының хоолгазыны болуп турар. Чүгле ол-ла библиотекада шыгжаттынып турар өске 2725 деп номерлиг XIV векке хамааржыыр Флорентий даңзы аңгыланып турар. В. Диндорфтуң үезинден тура бирги даңзы Л деп үжүк, ийигизи - G деп үжүк-биле демдеглеп адаар. Эң эки схолиялары L дугаар даңзыдан. Трагияларын баштай Венецияга 1502 чылда Альдылар парлап үндүрген. XVI вектиң ортузундан эгелеп, XX вектиң төнчүзүнге чедир кол редакция Турнебтиң Парижте парлалгазы турган. Брунк (1786 - 1789 чылдар) Альдыларның редакциязының кол кылдыр катап тургускан.

Софокка алдар кылдыр Меркурияда терлерни адаан.

Литература[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Мищенко Ф.Г. Афиналарда амгы үениң боттуг амыдыралынга Софоклиң трагедияларының хамаарылгазы. - К.: 1958 чылдың типографиязы, 1874 - 186 чылдар.
  2. Суриков И.Е. Афийжилерниң шажын-чүдүлге дугайында бодалдарының бистиң эраның V вектиң 2-ги чартыында эволюциязы: Софокл, Еврипид болгаш Аристофан оларны ёзу-чаңчылдыг шажынга хамаарыштыр - М.: ИВИАНның парлап үндүрер чери, 2002. - 304 э., - 5,407-75.
  3. Ярхо В. Н. Софокланың "Антигоннуң" трагедиязы: Өөредилге ному. - М.: Бедик школа, 1986 - 109 чылдар.
Питер Пауль Рубенс, гравер Паулюс Понтий, Софокл, 1638 чыл.

Артып калган пьесалары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • «Трахинянкилер» ( б. э. 451—435 чылдары)
  • «Аякс» («Эант», «Биченосец») ( б.э. 450 чылдарның ортузундан 440 чылдарның ортузунга дээр)
  • «Антигона» (б.э. 442—441 чылдары)
  • «Эдип Хаан» («Эдип-тиран») (б.э. 429—426 чылдары)
  • «Электра» (б.э. 415 чыл)
  • «Филоктет» (б.э. 409 чыл)
  • «Колонада Эдип» (б.э. 406 чыл, постановказы: б.э. 401 чыл)
  • «Следопыттар»

Чиде берген болгаш кезектери артып каан пьесалары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Аргонавттар дугайында эргилиишкин
  • Афамант
  • Фрикс
  • Лемниянкилер
  • Амик (сатир драма)
  • Финей
  • Тимпанисттер
  • Колхидянктар
  • Скифытер
  • Зельекоптар
Фиван эргилиишкин
  • Амфиарай (чамдык источниктерде — сатир драма)
  • Эпигоннар
  • Эрифила
  • Алкмеон
  • Ниоба
  • Манто
Аргос эргилиишкин
  • Инах
  • Акрисий
  • Даная
  • Андромеда
  • Ларисейцы
  • Экл
  • Амфитрион
  • Геракл-младенец (сатир драма)
  • Геракл
  • Кербер («Гераклдың» ийи дугаар ады чадавас)
  • Тенарның кырында («Гераклдың» база бир ады чадавас)
  • Эней (сатир драма)
Пелопидтер дугайында эргилиишкин
  • Тантал
  • Эномай
  • Атрей, азы Микенянки
  • Фиест
  • Сикионда Фиест
  • Ифигения
  • Клитеместра
  • Гермиона
  • Эригона
Аттиктиг эргилиишкин
  • Триптолем
  • Терей
  • Прокрида
  • Креуса
  • Ион («Креуса» биле бо пьесаны дөмейлештирип турар бодал бар)
  • Эгей
  • Тесей
  • Федра
Крит эргилиишкин
  • Прорицательдер, азы Полиид
  • Дедал (сатир драма чадавас)
  • Камикийлер
  • Минос
Фессалий эргилиишкин
  • Долоптар
  • Иксион
  • Тиро
  • Фтияның кыс хиндиктиг чурттакчылары
  • Пелей
  • Феникс
  • Ахиллдиң мөгейикчилери
Троян эргилиишкин
  • Эрида
  • Шүүгү
  • Александр
  • Еленаның кудазы
  • Ахейлерниң чыыжы
  • Сотрапезникитер
  • Паламед
  • Еврипил
  • Фригийлер
  • Приам
  • Поликсена
  • Троил
  • Скиростар
  • Лаконянктар
  • Лаокоонт
  • Синон
  • Навплий-өрттедикчи
  • Навплий эштип кел чыдар
  • Хрис
  • Тевкр
Одиссей дугайында пьесалар
  • Одиссейниң бодал чокталып турары
  • Евриал
  • Навсикая, азы Прачкалар
  • Феаки
  • Чуп алыры
  • Шымчымга алыскан Одиссей
Телефейя
  • Алеадтар
  • Телеф
  • Мисийжилер
Эргилиишкиннерден дашкаар
  • Тиндарей
  • Ификл
  • Пандора, азы Дээрбечилер
  • Фамир
  • Гиппоной
  • Кулаа дыңнавастар (сатир драма)
  • Кедалион (сатир драма)
  • Мелеагр
  • Евмел
  • Иобат
  • Салмоней
  • Сизиф
  1. 1,0 1,1 Чешская национальная авторитетная база данных
  2. L. C. Sophocles (англ.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 25. — P. 424—429.
  3. 3,0 3,1 3,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  4. 4,0 4,1 4,2 Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (исп.) — 1999.
  5. CONOR.Sl