Сүрүң-оол, Салим Сазыгович

Салим Сазыгович Сүрүң-оол
Төрүттүнген хүнү	1924 апрельдиң 15(1924-04-15)
Мөчээн хүнү	1995 апрельдиң 10(1995-04-10) (70 хар)

Салим Сазыгович Сүрүң-оол (апрель 15, 1924 чыл - апрель 10, 1995 чыл) — тыва шүлүкчү, прозачы, очулдурукчу, Тываның улустуң чогаалчызы.

Намдары

С.С. Сүрүң-оол 1924 чылдың апрель 15-те Тыва Арат Республиканың Барыын-Хемчик кожуунунуң Ак деп черге төрүттүнген. Кызыл-Мажалыктың эге школазынга, Кызылдың башкы техникумунга, совет партия школазынга өөренгеш, Кызылда күрүнениң педагогика институдун дооскан.

Күш-ажылчы намдарын партия обкомунуң инструкторундан эгелээн, Тываның ном үндүрер чериниң директорунга, кол редакторунга, радио комитединиң редакторунга Тываның Чогаалчылар эвилелиниң баштаар чериниң харыысалгалыг секретарынга, Тываның дыл, литература болгаш төөгүнүң эртем-шинчилел институдунуң дыл секторунга эртем ажылдакчызы кылдыр ажылдап чораан.

С. Сүрүң-оол чогаал ажылын 1946 чылда эгелээн. «Баштайгы ном» деп шүлүктериниң чыындызы 1952 чылда чырыкче үнген. Ол ниитизи-биле 22 проза болгаш шүлүк номнарының автору, оларның аразында чонга эң-не билдингири: «Көк-көк даглар», «Ынакшыл-дыр», «Кижиниң намдары», «Авазынга даңгырак», «Өске кадай», «Тывалаар кускун». Ол хөй санныг өөредилге номнарын, орус-тыва, тыва-орус болгаш тыва дылдың тайылбыр словарын белеткээринге киришкен. Тыва дылче А. Пушкинниң «Хүлер аъттыг», «Цыганнар», «Кавказка туттурукчу», М. Лермонтовтуң «Калашников садыгжы дугайында ыр» деп шүлүглелдерин, П. Ершовтуң «Мөгенниг аътчыгаш» деп шүлүктээн тоолун, Лу Синьниң «А-Кьюнуң чогум төөгүзү» деп тоожузун болгаш өске-даа хөй чогаалдарны очулдурган.

ССРЭ-ниң болгаш Тываның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. Тыва Республиканың улустуң чогаалчызы. Тываның комсомол шаңналының лауреады. Ооң адын «ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери» деп Күрүне номунче киирген. Чогаалдары ССРЭ-ниң улустарының болгаш делегейниң улустарының дылдарынче очулдуртунган.

Шаңналдары база аттары

• медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг»
• медаль «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг»
• «Күш-ажыл ветераны»
• Тываның комсомол шаңналының лауреады (1976)
• Тыва АССР алдарлыг чогаалчызы (1984)
• Тываның улусчу чогаалчызы (1984)

Тураскаал

Тываның Барыын-Хемчик кожууннуң төп библиотеказын Салим Сүрүң-оолдуң ады-биле адаан.

Кол парлаан чүүлдери

• 2 томнуг чогаалдар чыындызы (Кызыл, 1974)
• 2 томнуг шилиттинген чогаалдар (Кызыл, 1991-1992)
• «Баштайгы ном»: шүлүктер (1952)
• «Мээң аалым»: шүлүктер (Кызыл, 1957)
• «Адыжок» (Кызыл, 1966)
• «Көк-көк даглар»: шүлүктер, шүлүглел (Кызыл, 1969)
• «Чечен чугаалар» (Кызыл, 1959)
• «Чайгы хүннер»: тоожу (Кызыл, 1963)
• «Силиг-оолдуң чагаалары»: чечен чугаалар (1965)
• «Ынакшыл-дыр»: тоожу (Кызыл, 1965)
• «Чолаачының оглу» (Кызыл, 1967)
• «Озалааш хем» (Кызыл, 1968)
• «Лейтенантының даалгазы» (Кызыл, 1970)
• «Авазынга даңгырак»: тоожу (Кызыл, 1973)
• «Кымның оглул?» (Кызыл, 1977)
• «Өске кадай»: роман (Кызыл, 1980)
• «Ак-Төш» (Кызыл, 1984)
• «Ногаан ортулук» (Кызыл, 1986)
• «Тывалаар кускун» (Кызыл, 1994)

Шөлүглер

• Литературы народов России: XX в.: словарь / Н. С. Надъярных. — М.: Наука, 2005. — 1100 экз. — ISBN 5-02-010208-3.

Дөс

• «Тываның чогаалчылары / Писатели Тувы» 2000 чылда үнген ном
• С.С.Сүрүң-оол – lrd63.narod.ru