Чындыгыр Николай Васильевич

Чындыгыр Николай Васильевич

1973-1980 чылдарда Тыва Республиканың Тес-Хем кожууннуң чагырыкчызы чораан, 1980-1988 чылдарда Тыва Республиканың Эрзин кожууннуң чагырыкчызы чораан.

Чашкы болгаш элээди үелери

Василий Чаанмаевич Чындыгырның 11 харлыг оглу Николай Чындыгыр Кунгуртуг эге чада школазын 1945 чылда дооскан. Кызылдың №2 чеди чыл школазын 1949 чылда дооскаш, ол-ла чайын Кызылдың башкы училищезинче дужаап кирип алган. Дараазында чылда совет шериг албанынче кыйгырткаш, үш чыл дургузунда Мурнуу Сахалинге хүлээлгезин үрер хөгжүм оркестринге хөгжүмчүзү болуп эрттирген. Шеригден халажып келгеш, училищеге өөредилгезин уламчылаан.

Сургуул чылдарында тускай ортумак өөредилге чериниң комсомол комитединиң секретары чораан. Эки өөредилгелиг, үлегерлиг комсорг училищени 1957 чылда чедиишкинниг дооскан. Ортумак башкы эртемни чедип алгаш, хуваалда аайы-биле Самагалдай ортумак школазынга эге класс башкылап ажылдай берген. Сес чыл башкылап ажылдап чораан үезиниң иштинде Кызылдың педагогика институдун бот-өөредилге-биле, Новосибирск хоорайда партияның дээди школазын 1964 чылда дооскан.

Ажыл-чорудулгазы

1965 чылдан эгелээш, ооң үр чылдарда үзүктел чок удуртукчу харыысалгалыг ажыл-ижи эгелээн. СЭКП Тес-Хем район комитединиң агитация болгаш суртаал салбырының эргелекчизи албан-дужаалга бир чыл ажылдаарга, кожууннуң күүсекчи комитединиң даргазының оралакчызынче депшиткен. Ол ажылга ийи чыл болган. Кызымак, негелделиг удуртукчуну үстүкү органнарда эскерип турган. Ынчангаш 1968 чылда Тес-Хем районнуң улусчу контроль даргазы албан-дужаалче шилчиткеш, аңаа 1971 чедир ажылдаткан. Дараазында партия ажылынче катап шилчиткеш, СЭКП Тес-Хем район комитединиң ийи секретарынга томуйлаан. 1973 чылдан 1980 чылга чедир Тес-Хем районнуң күүсекчи комитединиң даргазы албан-дужаалга ажылдаан. Аңаа чеди чыл ажылдаарга, кожазы Эрзин районнуң күүсекчи комитединиң даргазы ажылче шилчиткен. Ол харыысалгалыг ажылга сес чыл ажылдаан. Ол дээрге, ук кожууннуң шалыпкын хөгж үлдезиниң чылдары болган. 1988 чылда төрээн Тес-Хем кожуунунга өг-бүлези-биле катап чедип келгеш, Чыргалаңды көдээ Совединиң даргазы албан-дужаалга ийи чыл ажылдаан. Дуржулгалыг, чонунга хүндүткелдиг дарганы Тес-Хем кожууннуң депутаттар чөвүлелиниң даргазының оралакчызы кылдыр 1990 чылда томуйлаан. Ол ажылга үш чыл болган. 1993 чылда хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Ажылдап чораан чылдарында даңгаар-ла Самагалдай, Чыргалаңды көдээ Советтерниң, Тес-Хем болгаш Эрзин районнар Советтериниң депутадынга, а 1975-1978 чылдарда Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң депутадынга соңгудуп чораан.

Шаңналдары

Үр чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш «Шылгараңгай күш-ажылы дээш. В.И. Ленинниң 100 чылы», «Шылгараңгай күш-ажылы дээш», «Күш-ажылдың хоочуну» медальдарның, Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң Хүндүлел бижииниң, «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» болгаш «Самагалдай суурнуң хүндүлүг чурттакчызы» аттарның эдилекчизи чораан.

Өг-бүлези болгаш салгалдары

Аалының ишти Екатерина Давааевна Чындыгыр Кызылдың педагогика институдун дооскаш, бүгү назынында Эрзин, Чыргалаңды болгаш Самагалдай ортумак школаларынга эге класстар башкылап, үре-түңнелдиг ажылдап чораан. Тыва АССР-ниң алдарлыг башкызы. Николай Васильевич биле Екатерина Давааевна Чындыгырлар 6 ажы-төлдүң – Раиса, Розалия, Владимир, Роман, Кара-кыс болгаш Алимаа оларның ынак ада-иези, уругларының уруглары 15 кижиниң, уругларының уруглары 23 кижиниң кырган-ачазы болгаш кырган-авазы болганнар. Хамык ажы-төлү болгаш уйнуктары дээди эртемниг ажылдакчылар. Чындыгырларның ийиги уруу Розалия Николаевнаның уйнуу 14 харлыг Тамерлан Чындыгыр шыдыраага спорт мастеринге кандидат аттыг. Школачылар аразында Бүгү-Россия болгаш делегей чергелиг шыдыраа маргылдааларының каш дакпыр тиилекчизи. Амгы үеде Улан-Удэ хоорайда шыдыраа школазында өөренип турар. Келир үениң гроссмейстери, Чындыгырларның, тыва чоннуң чоргааралы.

Литература

Шалык төрел бөлүктүң кыска төөгүзү / Ю. К. Дарбаа, Э. Ю. Дарбаа. — Кызыл : ООО "ИПП" Журналист" х. Абакан, 2020. — 150 а. – 67-72 ар.