Чыргал-оол, Алексей Боктаевич
|
Алексей Боктаевич Чыргал-оол | |
|---|---|
| Төрүттүнген хүнү | 1924 апрельдиң 24 |
| Мөчээн хүнү | 1989 марттың 10 (64 хар) |
| Чурт | |
Алексей Боктаевич Чыргал-оол (апрель 24, 1924 чыл - март 10, 1989 чыл) — тыва-совет композитор, шии артизи, дирижёр, хөгжүм башкызы база хөгжүмчү хөй-ниитиниң ажылдакчызы. ССРЭ-ниң Улустуң артизи. Ол тыва хөгжүм ойнакчыларының аразындан эң баштайгы мергежээн композитор бооп турар.
Намдары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]А. Чыргал-оол Тыва Арат Республиканың амгы Бай-Тайга кожуунунуң Шуй сумузунга төрүттүнген. 1944 чылда ол бодунуң баштайгы ырызын С. Сарыг-оолдуң «Эргелиг салгын» деп шүлүүнүң сөзүглели-биле чогааткан. Дараазында чылдарда элээн хөй ырыларны чогааткылаан, ол бодунуң ырылары-биле чонга билдингир апарган.
1945 чылда Кызылдың хөгжүм-шии театрының чанында студияның шии артизи салбырын дооскан. 1945-1951 чылдарда Тываның хөгжүм-шии театрынга ыраажы болуп ажылдаан. 1957 чылда Казаньның консерваториязын дооскан.
Кызылдың уран чүүл училищезин (амгы үеде уран чүүл колледжи) үндезилеп тургускан болгаш ооң баштайгы директору болуп ажылдаан (1960-1963). Ук колледжти Алексей Чыргал-оолдуң ады-биле адаан. Композиция класстарын ажыткаш, аңаа өөреникчилерни башкылаан, ооң соонда Улусчу чогаадылга бажыңынга хөгжүм салбырын база Тываның хөгжүм-шии театрының хөгжүм кезээн эргелекчилээн. 1962 чылдан тура театрга дирижёр болуп ажылдаан. 1969 чылдан тура Тываның филармониязын удурткан.
1958 чылдан эгелеп ССРЭ-ниң композиторлар эвилелиниң кежигүнү болган, 1978 чылда Тыва АССР-ниң композиторлар эвилелин удуртуп ажылдаан. Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң 2-ги чыыжының депутады чораан.
А. Чыргал-оол тыва хөгжүмнүң сайзыралынга эң ажыктыг салыышкынны кылган. Ол тыва улустуң төөгүзүнге бир дугаар хөгжүмчү комедия, оратория, кантата, симфония дээш янзы-бүрү жанрларлыг национал аялгаларны чогааткан.
Шаңналдары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- РСФСР-ниң уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы (1964);
- Тыва АССР-ниң Улустуң артизи (1967);
- ССРЭ-ниң Улустуң артизи (1984);
- Тыва АССР-ниң Күрүне шаңналы (1971);
- «Хүндүткелдиң демдээ» орден.
Дөзүк
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Алексей Боктаевич Чыргал–оол. Биография. – pomnipro.ru
- Алексей Боктаевич Чыргал–оол. Биография. – biografija.ru
- Алексей Боктаевич Чыргал–оол. Биография. – musenc.ru
- В. И. Борисенко. Чыргал-Оол А. Б./ Музыкальная энциклопедия Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Чыргал–оол (чедимчок шөлүг) – russiasib.ru