Шопен, Фридерик

Википедия деп сайттан

Фридерик Шопен
Fryderyk Franciszek Szopen[1]

Төрүттүнген чери
Мөчээн чери
Хөөржүткен
Чурту
Мергежилдери композитор, пианист, музыкальный педагог, Виртуоз, музыкант
Идепкейлиг үези с 1817
Херекселдери фортепиано[d]
Фридерик Шопенниң 25 харлыында портрет чуруу. Мария Водзинская, 1835 чыл.

Фридери́к Франци́шек Шопе́н (1810 чылдың март 1[11][12], Варшав герцогствонуң[13], Варшава чоогунда Желязова-Воля сууру, — 1849 чылдың октябрь 17 , Париж, Франция) —француз-польша уктуг композитор болгаш пианист .

Улуг назын чеде берген чылдарында (1831 чылдан тура) Францияга чурттап амыдырап турган. Барыын чүктүң европейжи музыкалдыг романтизмниң бир удуртукчу кежигүннериниң бирээзи база польшаның национал композиторлар школазының тургузукчузу. Делегей чергелиг музыка хөгжумүнге дыка улуг салдарны чедирген.

Биографиязы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ук төөгүзү болгаш өг-бүлези[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Композиторнуң ачазы — Николя Шопен (1771—1844), бөдүүн өг-бүледен, 1787 чылдың ийи дугаар чартыында Франциядан Польшаже кожүп чорупкаш, аңаа таакпы бүдүрүрер бодунуң чаңгыс-чер чуртуунуң фабриказынга ажылдай берген[14]. 1795 чылда ол Лончиньскийлерниң өг-бүлезинге башкылап ажылдай берген. Ам 1802 чыдан тура Скарбек графтың ажы-төлүн Желязова-Воля деп имениезинге[15] кижизидип башкылай берген.

Желязовой-Волда Фридерик Шопенниң төрүттүнүп келген бажыңы.

Фридерик Шопен дыка көвей санныг чогаалдарның чогаалчызы. Хөй кезиинде ол фортепианога ойнаар чогаалдарны чогаадып турган. Ол чүгле ийи симфониктиг оркестр бижээн. Көвей жанрларны ол өскерткен: Он изменил многие жанры: романтиктиг үндезинге прелюдиюяны диригжиткен, фортепианно балладазын тургускан, мазурка, полонез, вальс танцыларын шүлүкчү чогаалчыдып база шии хөөнүн киирген; скерцону бот-тускайлаң чогаал кылдыр кылган. Шопен гармония болгаш фортепианно фактуразын байлакшыткан; классиктиг хевирни аялганың байлаа болгаш фантизиязы-биле холаан.

Шопенниң чогаалдарының аразында ийи концерт (1829, 1830), үш соната (1828—1844), фантазия (1842), дөрт баллада (1835—1842), 4 скерцо (1832—1842), экспромтылар, ноктюрннар, этюдтар, вальстар, мазуркалар, полонезыалар, прелюдиялар болгаш оон-даа өске фортепианно чогаалдары бар. Оон аңгыда ол каш санныг ырыларны база бижээн. Ооң бир билдингир чогаалдарының бирээзи до-диез минореде Фантазия-экспромт. Оон фортепианно ойнаарында ханы болгаш шынчы сагыш-бодал техниктиг арыг ойнаашкын база чараш үделге-биле катчып турар[16].

Бодунуң чогаалдарында Шопен польшаның жанрларын болгаш аас-чогаалын ажыглап турар. Чижээ, ол чогаалдарында польшаның улусчу танцы-самы мазурканы улустуң аас-чогаалының хевиринден профессионалдыг чогаал кылдыр кылган[17].

Шопен шыдамык, оожум чаңы-биле ылгалып турган. Ынчангаш ооң аажы-чаңы мөзү-бүдүжү Шопенниң аялгаларын эки билир кижилерге ажыттынып билдинер. Дыка көвей ол үениң алдар-сураглыг артисттер болгаш чогаалчылары Шопенге мөгейер чораан. Чижээ, Ференц Лист, Роберт Шуман, Феликс Мендельсон, Джакомо Мейербер, Игнац Мошелес, Гектор Берлиоз, Адольф Нурри, Генрих Гейне, Адам Мицкевич, Эжен Делакруа, Агатон Гиллер болгаш оон-даа өскелер. Шопен чогаадыкчы ажыл-ижинге профессионалдыг удурланыышкын-биле база ужуражып турган. Ооң бир кол удурланыкчызы Сигизмунд Тальберг чораан [18].

Чогаалдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Мазуркалар (шупту 58)[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Op.6 — 4 мазурка: fis-moll, cis-moll, E-dur, es-moll (1830)
  • Op.7 — 5 мазуроа: B-dur, a-moll, f-moll, As-dur, C-dur (1830—1831)
  • Op.17 — 4 мазурка: B-dur, e-moll, As-dur, a-moll (1832—1833)
  • Op.24 — 4 мазурка: g-moll, C-dur, As-dur, b-moll
  • Op.30 — 4 мазурка: c-moll, h-moll, Des-dur, cis-moll (1836—1837)
  • Op.33 — 4 мазурка: gis-moll, D-dur, C-dur, h-moll (1837—1838)
  • Op.41 — 4 мазурка: cis-moll, e-moll, H-dur, As-dur
  • Op.50 — 3 мазурка: G-dur, As-dur, cis-moll (1841—1842)
  • Op.56 — 3 мазурка: H-dur, C-dur, c-moll (1843)
  • Op.59 — 3 мазурка: a-moll, As-dur, fis-moll (1845)
  • Op.63 — 3 мазурка: H-dur, f-moll, cis-moll (1846)
  • Op.67 — 4 мазурка: G-dur, g-moll, C-dur, № 4 a-moll 1846 (1848?)
  • Op.68 — 4 мазурка: C-dur, a-moll, F-dur, № 4 f-moll (1849)

Фортепианога ансамбль азы оркестр-биле[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Фортепианога трио, скрипкалар болгаш виолончельдер Op. 8 g-moll (1829)
  • «Дон-Жуан» деп операга өскерилгелер Op. 2 B-dur (1827)
  • Rondo a la Krakowiak Op. 14 (1828)
  • «Польша темаларынга улуг фантазиялар» Op. 13 (1829—1830)
  • Фортепианнолуг оркестрга № 1 дугаар концерт Oр. 11 e-moll (1830)
  • Фортепианнолуг оркестрга № 2 дугаар концерт Oр. 21 f-moll (1829)
  • «Andante spianato» база дараазында «Улуг кылагар полонез» Ор. 22 (1830—1834)
  • Виолончелиге Соната Op. 65 g-moll (1845—1846)

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Chopin Fryderyk (Franciszek) (польск.)
  2. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Chopin-Fryderyk-Franciszek;3885797.html
  3. Zamoyski A. Chopin (англ.) — 1979.
  4. https://www.chopin-society.org.uk/articles/chopin-birthday.htm
  5. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  6. Internet Broadway Database (англ.) — 2000.
  7. Itaú Cultural https://enciclopedia.itaucultural.org.br/pessoa19890/frederic-chopin (порт.)São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
  8. 8,0 8,1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  9. https://www.newyorker.com/culture/culture-desk/chopins-heart
  10. LIBRIS — 2012.
  11. Институт славяноведения АН СССР. Краткие сообщения. — Наука, 1952.
  12. Биографическая библиотека Ф. Павленкова: Жизнь замечательных людей: В 3 т. Т.3. — ОЛМА Медиа Групп, 2001. — ISBN 978-5-224-03123-8.
  13. Соловцов, 1960, с. 13.
  14. Соловцов, 1960, с. 8—9.
  15. Соловцов, 1960, с. 12—13.
  16. Булгакова Людмила Викторовна Феномен Ф. Шопена в интеграции музыкальных культур // Вестник Томского государственного университета. Культурология и искусствоведение. — 2013. — Вып. 4 (12). — С. 74–80. — ISSN 2222-0836.
  17. Творческий облик Шопена. musike.ru.
  18. William Mason. Memories of a musical life. — New york Century, 1901.