Өң утказы

Тыва культурада өңнерниң утказы

Эң нептергей өңнер - ак, кара, кызыл, сарыг, көк, ногаан, хүрең. Олар болуушкуннарның, херекселдерниң, кижилерниң, чаңнарның болгаш оон-даа өске чүүлдерниң характеристиказы бооп турган.

Кол өң - ак - "ие-өң". Эң ыдыктыг өң. Буянныг, ишти ханы, бай мөзү-бүдүш демдээ. Ак чем, ак мал маган, ак өг, ак сеткилдиг кижи, ак хеп эң бедик турушта.

Кара өң тываларда бир талазында - каржы, бактар, түрег, а бир талазында - санап четпес байлакшыл, санатынмас хөй чүүл, бойдус болуушкуннарының арыы болгаш чоннуң бир шаанда адырылган соңгу талада чурттап чоруур кезээн илередип турар. Хепке ол өңнү ажыглаарда күш, кежик кыйгырарда азы соңгу чүкке бодун хамаарыштырып көргүзерде кедер.

Арткан кол өңнер "ада-өңнер": кызыл, көк, ногаан, сарыг, олардан бүдер "төл-өңнер" (ягаан, ак-көк дээн чижектиг).

Ак биле кара ышкаш культурада ол өңнерде хөй утка чок.

Кызыл - өөрушкү, аас-кежик демдээ;

көк - мөрүг, олча, тиилелге;

алдын, сарыг - ыдык, богда демдээ дээш оон-даа өске.