Адаарының падежи
Адаарының падежи (дөс падеж).
Өске падежтерге дөмейлеп көөрге, адаарының падежинде туруп турар чүве адынга кожумак турбас. Адаарының падежи дээрге-ле чүве адының дөзү болур болгаш домакка чүнүң-даа мурнунда кол сөс бооп чоруур – ооң кол синтаксистиг функциязы ол. Оон ыңай бо падежте чүве ады болза сөглекчи, аттыг составтыг сөглекчиниң чугула кезээ, тодарадылга-даа бооп болур. Теоретиктиг билиишкин ёзугаар адаарының падежинде туруп турар сөстүң кожумаан "тик хевирлиг" деп база чугаалап болур.
| Дөстүң сөөлгү үнү | Падеж кожумааның немежир аайы |
Чижектер |
|---|---|---|
| кандыг-даа | тик | от терек мал тал тен |
| Айтырыглары | Чижээ |
|---|---|
| кым? кымнар? кымыл? чүү? чүлер? чүл? |
малчын, малчыннар хем, хемнер |
Чижектер.
- Дээрниң сылдыстары чивеңейнип, дүнеки сериин салгын соолаңдырып хап турган. (Е. Танова. Акым дугайында тоожу.)
- Музейде даш чепсектер, хүлер бижектер база делгеп каан чоорду.
- Ачам тергиин аңчы чораан.
- Улустуң алдын байлаа – аас-кежиктиг Төрээн чуртум. (Джамбул. Мен – чүс харлыг терек мен. Очул. Сарыг-оол.)
Адаарының падежинде чүве аттары адалга, вокативтиг домак, ат домаа-даа бооп чоруур.
Чижектер.
- Чок-чоок, Карим, Зинаны алыр дээш келген-дир сен. (К. Сагды. Бүзүрел.)
- Ого, Света!.. Дүъш шагында кай хап чор сен чээ? (База ында.)
- Даң бажы. Куштар чаа-ла ийи-чаңгыстап эдип эгелээн.
Үндезини
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Ш. Ч. Сат, Е. Б. Салзыңмаа. Амгы тыва литературлуг дыл. (Лексика болгаш семасиология, фразеология, фонетика, морфология). Тываның ном үндүрер чери. Кызыл — 1980.