Англи дыл кодун көөр

[[file:Anglospeak (subnational version).svg|frameless|right|upright=2]]
{{Дыл}}
'''Англи дыл''' ({{lang-en|English, the English language}}) — бүгү делегейде нептерээн болгаш хөй-хөй чурттарда күрүне дылы. ([[Англия|Англияның]] үндезин дылы), [[АКШ]]-тың чурттакчыларының дылы (31 штаттың күр дылы), [[Ирландия]], [[Канада]], [[Мальта]] чурттарның ийи үндезин дылдарының бирээзи, [[Австралия|Австралияның]], [[Чаа Зеландия|Чаа Зеландияның]] күрүне дылы, [[Азия|Азияның]] болгаш [[Африка|Африканың]] чамдык чурттарында күрүне дылы кылдыр ажыглап турар ([[Индия]], [[Пакистан]] д.о.ө.).

Англи дыл бүгү делегейниң чоннарының харылзажырынга, садыг-саарылга талазында болгаш катай ажылдажылга чорударынга эң ажыктыг дыл бооп турар.

==Төөгүзү==
===Прото-герман дылдан эрги англи дылче===
Эң эрте хевирин эрги англи азы англо-саксон дыл дээр (чылдары 550 — 1066). Эрги англи дылга Фризиа, Куду Саксони болгаш Мурнуу Джутланд деп черлер эриктери дургаар англ (ангел, энгел), саксон биле джут деп герман чоннар чугааланып чораан.<ref>Baugh, Albert (1951). A History of the English Language. London: Routledge & Kegan Paul. pp. 60–83, 110–130</ref> 7-ги чүс чылдарга чедир англо-саксоннарның герман дылы Роман эжелээшкинниң эккелген дылдарын — ниити бриттон, келт, латин дылдарны солуп, Британга кол дыл апарган. ''Англия'' биле ''Англи'' деп аттар ангелдерден тывылган.{{sfn|Bosworth|Toller|1921}}

Дөрт диалектиге чарлыр: англи диалектилер (меркиа биле нортумбриа) болгаш саксон диалектилер (кент биле барыын саксон).{{sfn|Campbell|1959|p=4}} Барыын саксон диалектизи 9-ку чүс чылдың өөредилге реформалары болгаш Вессекс хаанының салдары-биле стандарт бижимел янзызы апарган.{{sfn|Toon|1992|loc=Chapter: Old English Dialects}}

===Ортуку англи===

===Амгы шагның англи дылдың тараашкыны===

==Делегейде нептерээни==
2016 чыл-биле алырга, 400 сая кижи англи дылды төрээн дылы кылдыр, 1,1 миллиард кижи ийи дугаар дылы кылдыр ажыглап турар.<ref>{{cite web|title=Which countries are best at English as a second language?|url=https://www.weforum.org/agenda/2016/11/which-countries-are-best-at-english-as-a-second-language-4d24c8c8-6cf6-4067-a753-4c82b4bc865b|website=World Economic Forum|access-date=29 November 2016|archive-date=25 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161125144549/https://www.weforum.org/agenda/2016/11/which-countries-are-best-at-english-as-a-second-language-4d24c8c8-6cf6-4067-a753-4c82b4bc865b/|url-status=live}}</ref> Чугааланып турар кижилериниң саны-биле алырга делегейде эң улуг дыл. Чурттарны англи дылды канчаар ажыглап турары-биле аңгы бөлүктерге чарып болур. Индий лингвис Брадж Качру англи дыл ажыглаар чурттарны үш төгерик модели-биле аңгылаан:{{sfn|Svartvik|Leech|2006|p=2}}
*"иштики төгерик" чурттарында төрээн чугааланыкчылар ниитилелдери улуг, хөй санныг ([[Улуг Британия]], [[Американың Каттышкан Штаттары|АКШ]], [[Канада]], [[Австралия]], [[Ирландия]]),
*"даштыкы төгерик" чурттарында төрээн чугааланыкчылар ниитилелдери биче, ынчалза-даа англи дыл ийиги дыл кылдыр делгем ажыглаттынып турар ([[Филиппиннер]], [[Ямайка]], [[Индия]], [[Пакистан]], [[Малайзия]] биле [[Нигерия]]),
*"делгерээр төгерик" чурттарында хөй улус англи дылды даштыкы дыл кылдыр өөренип турар.
[[File:Kachru's three circles of English.svg|thumb|alt=Braj Kachru's Three Circles of English|Брадж Качрунуң ''Англи дылдың үш төгерии'']]

===Плюрисентриктиг дыл===
Англи дыл — плюрисентриктиг дыл, ол дээрге кандыг-даа националдыг өйлел дылды делегейге канчаар ажыглаарын дужаап башкарбас дээни.{{sfn|Trudgill|Hannah|2008|p=2}}{{sfn|Romaine|1999}}{{sfn|Baugh|Cable|2002}}{{sfn|Trudgill|Hannah|2008|pp=8–9}} Аас англи дыл, чижээ дамчыдылгага ажыглаттынар, колдуунда ук черниң адаашкын стандарттарынга чагыртыр.
Американ дыңнакчылар британ дамчыдылгаларны, оон британ дыңнакчылар американ дамчыдылгаларны билип шыдаар. Делегейде англи дыл чугааланыкчылары англи дылдыг аңгы-аңгы черлерниң радио биле теле программаларын болгаш филмнерин билип шыдаар.{{sfn|Svartvik|Leech|2006|p=122}}

===Глобалдыг дыл===


==Фонетиказы==

==Грамматиказы==

==Лексиказы==

==Бижииниң системазы==

==Диалект, аксент болгаш янзылары==

{{очулдурар|ru|Английский язык}}

[[Аңгылал:Дылдар]]
[[Аңгылал:Англия]]