Өреме
Өреме – тыва улустуң болгаш өске-даа чоннарның чиир чеми. Өреме ак чемнерге хамааржыр. Тыва чоннуң ёзулалында болза өгге хүндүлүг кижи кээрге, албан шай хайындырар. Ынчаарга салыр далган, тараа, боова, боорзак чок болза, ажыг эвес өремени тавакка салыр.
Өремени кылыры
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Чаа сагган сүттү улуг пашка долдур кудар. Өремелээр сүттү пар дыттың будуу-биле долдур одаар азы кургаг тал-биле одаар. Эртенги саалданы дооскаш, шой пашка кудуп каан сүттү ожукка типтер. Ава кижи отту одавышаан, пашта сүттү хайгаарап көрүп орар. Сүт хөөреп орда, хола хымыш-биле саарар. Сүттүң көвүүн үндүр саарыпкаш, отту чавырылдыптар. Өреме кылын болзун дээш, сүттүг пашты чиңнедир одаар. Сүттүң кыры өремелени бээрге, кош ожукка пашты эзип каар. Паш иштинге сүт хүннү бадыр өреме тыртып турар.
Өремени кежээликтей хымыш-биле сояр, кыдыын сивиртииш-биле адырар. Өремени сойгаш чыып турары улуг хууңга азы улуг тавакка овааландыр салыр. Өремени сава долдур чыггаш, ажыдып турнуктурар.
Чаа сойган тараа-биле өремени өремелеп чиир. Чаа сойган өремени шайга база каап чиир.
Дөс
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Моңгуш КЕНИН-ЛОПСАҢ: ТЫВА ЧАҢЧЫЛ. Тыва чоннуң ыдыктыг чаңчылдары. – Тувинские традиции. Книга вторая: священные традиции тувинского народа. – Кызыл: Тувинское отделение педагогического общества при Министерстве образования республики Тыва: Издательство “Новости Тувы”, 1999. На тувинском языке. 352 с.