Аниме

Википедия деп сайттан
Википе-тан — аниме стилинге кылдынган Википедияның официалдыг эвес маскоду

Аниме (анимээ, яп. アニメ [anʲime], англ. animation «анимация»[1]) — япон анимация[2]. Өске чурттарның колдуунда бичии уругларга дээш үндүрүп турар мульфильмнеринге бодаарга, үнүп турар анимениң хөй кезииниң аудиториязы аныяк өскеннер болгаш улуг улус болуп турар, ынчангаш бүгү делегейге бедик сураглыын чаалап алган. Аниме болза маадырларның болгаш фоннарның чуруурурунуң тускай манеразы-биле ылгалып турар. Телевизионнуг сериалдар болгаш фильмнер хевиринде үнүп турар. Анимелерниң сюжеттери хөй-ле маадырларны тодарадып, янзы-бүрү черлер болгаш үелер, жанрлар болгаш стильдер-бире онзаланып турар.

Аниме-сериалдарның дөстери колдуунда: манга (япон комикстер)[3], ранобе азы компьютерлиг оюннар («визуалдыг роман»)[4] болуп турар[5]. Оригиналдыг чогаалдың онзагай чүүлдери болгаш стилистиказы хевээр артып каар. Классикиг литератураның чогаалдары дөс кылдыр ховар ажыглаттынар. Долузу-биле оригиналдыг сюжеттиг анимелер база турар (бо таварылгада аниме боду манга азы ном версияларын чогаадырынга дөс апаар). «Аниме» деп терминниң утказы контекстиден хамааржыр[6]. Барыын чурттарда аниме культуролог, социолог, антрополог эртемденнерниң шинчилел объектизи болуп турар (Эри Идзава, Скотт Маклауд, Сьюзан Напьер, Шерон Кинселла болгаш өскелерниң)[7].

Этимология[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

«Аниме» деп сөс англий «animation» деп сөстен укталган болгаш ооң-биле чангыс дазылдыг[1]. Япон транскрипцияда анимация деп сөс берге болгаш узун, ынчангаш хааглыг фонемалардан тургустунган кыска белен сөс-биле солуттунган. «Animation» дээр сөстү «аниме» дээр сөсче солаанының өске тайылбыры база бар: «аниме» деп вариант «anima» дээр латин дазылга чоок. Амгы үеде «аниме» дээр сөс интернационалдыг лексиконче кирген[8].Чамдык шинчилекчилер «аниме» дээр сөстү француз dessin animé («мультипликация»)[9][10], дээр сөс каттыжыышкынындан укталган деп санап турар, ынчалза-даа бо айтырыг маргыштыг[11]. Япон дылда «аниме» дээр cөс бүдүрген чурттан хамаарылга чокка анимация бүрүзүн илередип турар[12][13]. 1970 чылдарның ортузунга дээр ооң орнунга «манга-эйга» дээр термин ажыглаттынып турган[14]. Япон анимация Япониядан дашкаар нептерээн тудум ол сөс оске дылдарже Японияга кылган анимацияны илередир сөс кылдыр кирип эгелээн[15].

Тыва-япон официалдыг транслитерация системазы амдыызында чок, ынчангаш аниме деп сөстүң адаашкыны орус-тыва практиктиг транслитерацияга чагыртып турар. Орус дылда «аниме» деп сөсте "ударение" колдуунда сөөлгү слогка дүжер. Тыва дылче кирген орус сөстүң ажык үннериниң адаары дараазында дүрүмнүг: орус ударениеге тыва узун ажык үн дүгжүп турар. Тыва Республиканың девискээринде тыва биле орус дылдарның эдилекчилериниң медерелинде орус ударение тыва узун ажык үнге дөмей болуп турар[16]. Шак бо дүрүм чүгле япон азы орус дылдан үндезилээн сөстерге эвес, а шупту орус дыл таварыштыр шингээткен даштыкы сөстерге хамааржып болур.

Төөгү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Анимениң төөгүзү XX-ги вектен эгелээн. Ынчан япон кинорежиссёрлар Барыын чүкке чогааткан мультипликация техникалары-биле баштайгы экспериментилерин эгелээн[17]. Эң баштайгы анимелерниң бирээзи 1917 чылда үнген 2 минуттуң «Nakamura Gatana» дээр комедийлиг фильми болган.

Бирги аниме Кендзо Масаоканың 1933 чылда тырттырган кыска метражтыг Chikara to Onna no Yo no Naka («Күш биле херээженнер делегейи») дээр фильми болган[18][19]. 1940 чылга чедир мультипликаторлар болгаш чурукчулар бөлүктери тургустунуп эгелээн (Shin Mangaha Shudan биле Shin Nippon Mangaka ышкаш). Ол үеде аниме идекпейлии-биле күрүне пропагандага ажыглаттынып турган[20]. Бирги долу метражтыг анимелерниң бирээзи Мицуё Сеонуң 1945 чылда тырттырган «Momotarou: Umi no Shinpei» дээр фильми болган. Спонсорлуг деткимчени Японияның Император флоду чедирген[21].

Амгы шагның анимениң ёзу-чаңчылдарының үндезилекчизи Тедзука Осаму. Чижээ, Тедзука маадырларның сагыш-сеткилин дамчыдарда улуг карактар ажыглаар манераны Диснейден үлегерлеп алгаш сайзыраткан; ооң удуртулгазы-биле эрте анимелер деп болур бирги чогаалдар тыптып турган[22]. Тедзуканың бирги ажылы «Shin Takarajima» болган. Оон соонда Tetsuwan Atomu (Astro Boy) дээр манганы чогааткан. Ол манга Тедзукага чедиишкинни берген[23]. 1970 чылдарга чедир манга популярлыг апарган, хөй кезии чогаалдар анимацияланган. Тедзуканы ооң ажылдары дээш «легенда»[24] болгаш «манга биле анимениң бурганы» деп турган[25][26].

Чүс чыл чыгыы төөгү тургузунда аниме узун сайзырал оруун эрткен — анимацияга бирги шенелдерден, Тедзуканың фильмнеринден амгы үеде бүгү делегейде алдарынга чедир. Баштайгызында бичии уругларга дээш үнүп турган анимениң сюжеттери чылдар иштинде нарыыдап, көрдүнүп турар проблемалары шыңгыы апарып чыткан.

Аныяк өскеннерге — 14 хардан улуг элээди оолдар уругларга — аниме-сериалдар тыптып келген. Ол сериалдар улуг улус аразындан база мөгейикчилерин чаалап алган. Анимениң сайзыралы мангага бодаарга бичии-ле чыдып турган — манга анимеден каш чылдан эрте үнүп кеглеш, Японияның чонунуң шупту бөлүктериниң аразынга популярлыг апарып турган.

Бо хүн аниме бичии уругларга сериалдарны (кодомо жанры) база элээди уругларга болгаш улуг улуска шыңгыы чогаалдарны (сёнен, сёдзё, сейнен болгаш дзёсей жанрлары) каттыштырып турар уникалдыг культурлуг пласт болуп турар. Аңгы угланыышкын кылдыр хентай, яой, юри тускайланган. Хентай дээрге порнографиктиг угланыышкынныг аниме болуп турар. Яой биле юри чаңгыс хиндиктиг улус аразында романтиктиг хамаарылга дугайында тоожулап турар аниме, яой — эр улус аразында, юри — херээжен.

Анимениң дээди чадазы болза Хаяо Миядзаки режиссёрнуң ажылдары болуп турар. Ооң «Унесённые призраками»-зи Берлин кинофестивальдың премиязын «Лучший мультфильм» эвес, «Лучший фильм» кылдыр алган бир дугаар болгаш кара чаңгыс анимационнуг фильм апарган[27].

Тускай талалары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Японияның анимациязы хөй уникалдыг символдарлыг, шаблоннарлыг, стереотиптерлиг болгаш типажтарлыг хааглыг культурлуг пласт болуп турар, ооң өске чурттарның анимациязындан ылгалы бо болуп турар. Чижек кылдыр ангы дүрүмнерлиг, хоойлуларлыг тускай меха дээр жанрны азы анимеде бо-ла чоргулаар япон культураның элементилерин киирип болур[28].

Япон ниитилелде анимениң өске чурттарның мультипликацияларынга боодаарга негелдези улуг[27]. Бо барымдааның чылдааганы болза анимеде философия болгаш идеология талазы-биле хөй кичээнгей салдынып турары, база ниитизи-биле культурада секс биле күчүлел темалары чажырттынмайн турары (табу эвес).

Анимениң хөй кезии колдуунда кызаа аудиторияга дээш чогааттынып турар. Ангылаашкынның критерияларынга көрүкчүнүң хиндии, назы-хары, психологтуг хевири хамааржып болур. Ынчалдыр шилиттинген метажанр чогаалдың ниити угланыышкынын салып, сюжединче болгаш кол бодалынче салдар чедирип турар. Уругларга аниме (кодомо) Японияның дэвискээринде үнүп турар анимениң хөй кезии, ынчалза-даа чурттан дашкаар болза улуг улуска аниме популярлыг болуп турар[29].

Чурук[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Анимеде маадырларның карактарының алыс эвес улуг кылдыр көргүскени ооң кол онзагай талаларының бирээзи[30][31]. Амгы бар стиль барыын чурттарның анимациязының ёзу-чанчылдарының салдарындан тыптып келген[9][32]. Анимениң маадырлары чүгле карактарының хемчээли-биле эвес, а карактарының детализациязы-биле (кайы хире ылаптыг кылдыр чуруп көргүскени-биле) тускайланып турар. Думчуктары биле аастары ындыг тодаргай кылдыр көргүстүнмээн, чүгле каш дыйлагар шыйыг чуруттунган болур[33]. Ынчалза-даа «реалистиктиг» чуруктуг чогаалдар база бар, ында болза думчуктарны, аастарны, чаактарны болгаш арткан детальдарны ылаптыг кылдыр чураан болур[34], чижелээрге, 1998 чылдың «Jin Roh: The Wolf Brigade» дээр аниме-фильми.

Карактарны көргүзерде колдуунда хары угда карангы болгаш чырык өңнер ажыглап турар[35]. Карактарындан персонажты нииитизи-биле түңнеп болур. Карактар маадырның назы-харын болгаш сагыш-сеткилиниң байдалын илередип турар[36][37]. Мөзүлүг, хөглүг, найралдыг кол маадырлар колдуунда улуг, чайынналчак карактарлыг; чугаакыр эвес, мунгаргай азы мөзү чок маадырлар сыгыр карактарлыг, чамдыкта бичии-ле хааглыг азы чирбээш анаанда болгулаар. Араатан амытаннарның карактарын (багай маадырлар), кезээде хааглыг дилгиниң ышкаш карактарын (кажар маадырлар) чуруп ажыглаары анимениң тускай аргаларының бирээзи. Оон ангыда хенертен маадырның тура-соруун азы сүнезинин кандыг-бир илбилиг арга-биле хавырып аппаар болза, ооң караанда кандыг-даа чайыннааш азы кылаңнааш чок калгаш хөлүгүр болгаш өлүг-биле дөмей апаар. Бичии уругларның караткары дыка улуг кылдыр чуруттунган болур, кырган улустуң карактары улуг эвес, колдуунда хааглыг болур. Көстүктер илередиишкинниң немелде аргазы болуп турар — эрудиттерниң, томаанныгларның азы отаку-оолдарның чугаа-чок атрибуду.

Маадырның характерин оон өске атрибуттар база тодарадып турар, чижээ, хеви биле чажы[38]. Анимеде чаш колдуунда дүргектерден тургустунган болур. Чаштың хевири биле өңү янзы-бүрү, чамдыкта хөктүг, элдептиг-даа болур. Ангы-ангы өңнүг чаштар баштай маадырны илдең, көскү кылырының, ону тускайлаарының аргазы турган. Бо хүн, кажан маадырлар арын-шырайының болгаш алдынарының хензиг детальдарынга чедир болбаазыраттынып турарда, өңнүг чаштар чугула чүүл эвейн, а ёзу-чаңчыл болуп турар. Оон ангыда чаштың өңү маадырның характерин көргүзүп турар[39]. Чижелээрге, кызыл-сарыг чаш ажынчак, изиг маадырны тодарадып турар («Евангелион» дээр сериалда Аска, «Рубаки» дээр сериалда Лина Инверс). Чырык чаш маадырның даштыкы ызыгуурунче айтып турар, чүге дээрге японнарның хөй кезии караңгы чаштыг болуп турар[40]. Чырыртыр будаан чашты база ангы демдеглээр болза эки — саргарткан чаш хулиган азы эксцентриктиг кижиниң стереотиптиг овур-хевириниң кезээ болуп турар. Үстүнде сагындырганы-биле, японнарның абсолюттуг хөйү караңгы чаштыг, ынчангаш чашты чырыдары ниити массадан тускайланырының эң эффективтиг аргазы. Анимени кылып турда колдуунда 250-ден хөй эвес кол өң ажыглаттынып турар[41].

Аниме-сериалдарны колдуунда телевидениеде көргүзүп турар болганда, оларны кылырда сценарист, режиссёр, дизайнер, болгаш каш он аниматорлардан тургустунган штат киржир. Оон ангыда, график ёзугаар болур кылдыр, аргалыг болза шынарын чидирбейн кызыгаарлаттынган анимация аргалары ажыглаттынып турар. Ынаар чуруктуң хөй кезиин хевээр артыргаш чүгле чамдык кезектерин каттап чурууру, турум артыкы планнар, эмоцияларның дамчыдарының бөдүүнчүдүрү хаммаржып турар.

Эмоциялар таблицазы

Персонажтарның шырайы биле үнүнүң өскерлиишкини дээн чижектиг, сагыш-сеткилин дамчыдарының анаа аргаларындан ангыда, анимеде элээн каш өске арлалар база ажыглаттынып турар. Эмоцияларны удаа-дараа өжегээр реалистиктиг эвес, гипертрофиялыг кылдыр көргүзер. Хөктүг ситуацияларда шыңгыы эвезин көргүзерде дер дамдызы азы ыжып кээн дамырлар пиктограммалары ажыглаттынып турар. Шак ындыг тускай «чуруктар» персонажтың бажының кырынга тыптып келир.

Сюжет[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Анимениң сюжеттери кандыг-даа болур, маңаа кинематограф-биле аналогияны (дөмейлээшкинни) чорудуп болур. Кандыг-бир тодаргай классификация чок. Ынчалза-даа тоожулаашкынның характери-биле, көдүртүнүп турар темалары-биле, долгандыр турар чүүлдерниң хевири, антуражы-биле кызыгаар чорудуп болур.

Параллелдиг делегейлер, космос дугайында тоожулап турар анимелерден ангыда, төөгүлүг болуушкуннарны көргүзүп, азы кол маадырларның хүн-бүрү чуртталгазын-даа тодарадып турар анимелер бар. Ынчалза-даа янзы-бүрү жанрлар чогаалдарның сюжеттерин черле тодаргайлап, тургузуп, оларже салдар чедирип турар.

Чижелээрге, «сёнен-адвенчер» («оолдарның ужуралдары») деп жанрның чогаалдары баш буруунгаар илдең хевирлиг: сериалдың колдук кезиинде кол маадыр өөрлер тып, команда чыып, чаа тулчур аргалар өөренип турар. Бертинде тыптып турар шаптараазыннарны эрткеш, сөөлүнде аажок күштүг дайзынны удуп кааптар. Ооң соонда сериал чок болза төнүп каар, чок болза эгезинче ээп кээр: оон-даа артык күштүг, айыылдыг дайзын тыптып келир. Чангыс ындыг эргилдени (циклди) чамдыкта арка (аарка) деп адаар (англ. arc). Классиктиг сёнен-адвенчерниң чижээ болза «Rurouni Kenshin» дээр өлүрүп шыдаар, ынчалза-даа өлүрүксевейн турар Химура Кеншин дээр самурайның дугайында эпос болуп турар.


Каноннар (дүрүмнер) ёзугаар кылдынган сериалдар хөй-даа болза, оригиналдыг, тода классификацияже кирбейн турар чогаалдар база эвээш эвес. Чижек кылдыр «GANTZ» дээр тускайланып турар сюжеттиг сериалды киирип болур. Мында кол маадырлар Кей Куроно биле Масару Като метрога поезди адаанче киргеш өлүп кааш, аалчылар бажыңында өрээлдиң чартыын эжелеп турар тывызыксыг кара бөмбүрзекке диргистирген. Оон соонда олар каржы оюнга киржип эгелээннер, ол оюндан чүгле 100 балл алгаш үне берип болур.

Сериалдарның болуушканнарының ораннары кандыг-даа хевирлиг болуп болур — классиктиг фентези ораннардан киберпанк азы стимпанкка дээр. «Fullmetal Alchemist» («бүгү боду металл алхимик») дээр анимеде физиканың орнунда алхимия сайзыраңгай. «Trigun» дээр анимениң болуушкуннары куруг ээн ховуда уттундурган технологияларның артынчыларының аразында болуп турар.

Аниме-сериалдарның хөй кезии анаа-ла хөглээшкин дээш чогааттынмайн турар[42]. Режисёр кижи янзы-бүрү овур-хевирлер дуазазы-биле тускай эмоционалдыг байдал тургузуп, бодалдарын дамчыдып турар. Популярлыг идеяларның санынче тура-сорук, кайы хире-даа күчү-шыдалдыг кижилерге азы байдалдарга дүжүп бербези, бодунуң оруун шилиириниң идеялары кирип турар. Сёнен-адвенчерлерниң идеялары колдуунада бөдүүн болур (эш-өөрнү камгалаар, кымга-даа дүжүп бербес болгаш о.д.ө.), ынчалза-даа ындыг сериалдар «бөдүүнүнден» улуг салгалга хамаарышпайн турар дивээн. Шыңгыы сериалдарда амыдыралдың утказы, мөзү, мораль, улус аразында хамаарылгалар айтырыглары көдүртүнүп турар.

Анимениң сюжеди биле стилистиказы хөй кезиинде баштайгы чогаалындан үлегерлеттинген болур (колдуунда мангадан азы ранобеден). Чамыдкта сюжеди эгеки сюжеттен ылгалып болур. Анимеже мангада чок маадырларны немеп каан, азы төнчүзүн өскертип каан болуп болур.

Хөгжүм болгаш үн[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Анимеде сагыш-сеткилди дамчыдарда, көрүкчүнүң хөөнүн башкарарда хөгжүм үделгези («OST» — англ. Original Soundtrack — «оригиналдыг саундтрек») идекпейлии-биле ажыглаттынып турар. Анимеге ырлар биле композиция чогаадырынга сураглыг болгаш салым-чаяанныг ыраажылар, композиторлар киржир. Сериал үнген соонда анимеге ажыглаттынып турган хөгжүм чогаалдары болгаш ырлар аңгы үнүп келирге, олар популярлыы-биле анаа ыраажыларның альбомнары-биле дең апаар.


Анимениң бүдүрүлгези[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Колдуунда анимелер улуг эвес анимация студияларында чогааттынып турар, а оларның бүдүрүлгезин болза улуг компаниялар акшаландырып турар. Телесериалдарның бүдүрүлгезиниң хуусаазы улуг эвес, ынчангаш аниматорлар бичии частырыгларже кичээнгей салбас. Долу метражтыг анимелерни чогадырыының хыналдазы оон шыңгыы болур, ынчангаш хуусазы оон хостуг[34].

Продюсери анимеже чагыгны кылыр[43]. Режиссёру колдуунда анимениң уран чүүл талазы-биле хевирлеттинерин, үннелдириишкин актёрларын, раскадровка (анимацияның чугула кадрларын кылыры) дээш харыылап турар. Аниматор-режисёр аниматорларның ажылын харылзаштырып турар. Персонажтарның овур-хевирин дизайнери кылыр (удаа-дараа кол аниматору болур)[44]. Кадрларның дүргени колдуунда секундада 8—12 кадр болур[45]. Графика-биле ажылдаарда компьютерлиг технологиялар идекпейлии-биле ажыглаттынап турар[46]. Анимация ажылы төнери-биле, үннелдириишкин актёрлары ажылдап эгелээр[45].

Японияда 430 хире аниме студиялары бар. Эң улугларынга Bones, Gainax, Gonzo, Madhouse, Studio Pierrot, Toei Animation хамааржыр. Чамдыкта берге проектилер-биле ажыл эффективтиг болур кылдыр студаялар кады ажылдап турар[47]. Бир эвес аниме делегей чергелиг сураглыг болур деп турар болза, ооң-биле деңге янзы-бүрү барааннар үнер (ойнаарактар, анимениң маадырларын чураан хептер дээш о.д.ө.) Шак ол барааннарны садып саарары орулганың хөй кезиин экеп турар[48].

Анимениң жанрлары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Анимелерниң тода классификациязы чок. Анимелерни:

  • Сорулгалыг аудитория (уруглар, элээди оолдар, элээди кыстар, эр улус, херээжен улус)[49];
  • Тоожулаашкынның стили (комедия, драма, триллер, романтика, болгаш о.д.ө.);
  • Антураж биле технология (меха, киберпанк, школачы төөгү, фэнтези, стимпанк, болгаш о.д.ө.);
  • Психология, сорулгалар, хамаарылгаларның характери (сэнтай, спокон, махо-сёдзё, гарем);
  • Сексуалдыг сценаларның бары биле оларның детализациязынга (этти, хентай, яой, юри)

чарар.

Колдуунда анимениң кол маадырлары сорулгалыг аудиторияга дүгжүп турар хиндиктиг болгаш назы-харлыг персонажтар болур[50].

Анимениң форматтары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Аниме бүрүзү тарадыышкынның кандыг-бир тодаргай аргазынга дээш чогааттынып турар[51][52]. Шак ол аргалар телевидениеге, кинотеатрларга көргүзерин, дисктер кылдыр садарын, Интренет таварыштыр тарадырын киирип турар. Анимениң эң популярлыг форматтары телесериал болгаш OVA, ындыг форматтыг анимелерде тоожулаашкын долу болгаш маадырларның тодараттынганы эки болур[27], ынчалзаа-даа бо барымдаа аниматорларның техниктиг экспериментилер кылыксавазының болгаш анимениң бүдүрүлгезинде колдуунда дизайнерлерниң улуг ролюнуң чылдагааны болуп турар[14].

Серияның структуразы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Хөй кезии аниме-сериалдарның сериялары дараазында структуралыг[53]:

  1. киирилде
  2. эгеки заставказы (англ. opening, опенинг)
  3. эрткен кезээниң кыска допчулалы
  4. анимениң бирги кезээ
  5. интермедия
  6. анимениң ийиги кезээ
  7. финалдыг ролии (англ. ending, эндинг)
  8. дараазында сериядан кадрлары

Структураның чамдык кезектериниң бар болуру албан эвес. Чижээ, удаа-дараа киирилде кезээ чок болур.

Анимениң критиказы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Делегейде япон анимацияга хамаарылгалар янзы-бүрү[54]. Анимениң популярлыының өзүлдези-биле деңге аңаа удур улустуң саны база өзүп турар. Оларның хөй кезии анимеде күчүлел болгаш эротика эмин эртир хөй деп турар[55], оон аңгыда аниме сонуургап турар улустуң алдынары адекваттыг эвес, чамыдка патологиялыг хевирлерге (долгандыр турар чүүл тоовазы, агрессивтиг чорук) дээр чедип турар[56]. Европа чурттарында болгаш Америкада япон мультипликация эфирже үнериниң бертинде назы-харның чергезин тодарадырда үнелээшкин эртип турар, чамдыкта назы-хар категориязын бичииледирде үндүрүкчүзү хөлүн эртир каржы кадрларны кезип кааптар[57].

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. 1,0 1,1 Bould, Mark. The Routledge Companion to Science Fiction. — Routledge, 2009. — ISBN 041545378X.
  2. Иванов, 2001, с. 8, 230.
  3. MacWilliams, 2008, p. 6.
  4. Иванов, Б. А. Введение в японскую анимацию / Б. А. Иванов. — 2-е изд. — М. : Фонд развития кинематографии : РОФ «Эйзенштейновский центр исследований кинокультуры», 2001. — 336 с. — ISBN 5-901631-01-3.
  5. Иванов, 2001, с. 148.
  6. Brown, 2007, p. 7.
  7. Choo, Kukhee. Visual Evolution across the Pacific: The Influence of Anime and Video Games on US Film Media (en) // Post Script : журнал. — 2009. — Vol. 28, no. 2. Archived 2015-04-02 at the Wayback Machine
  8. Катасонова, 2012, с. 106.
  9. 9,0 9,1 Schodt, Frederik L. Manga! Manga!: The World of Japanese Comics. — Kodansha International, 1986. — ISBN 9780870117527.
  10. anime (n.). Online Etymology Dictionary. Хынаан 29 Үш айның 2013. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3.
  11. Anime. Anime News Network. Хынааны 2013 Үш айның 29.
  12. What is Anime? (en). Bellaonline. Хынааны 2007 Он айның 28. Архивтээн 2011 Сес айның 22.
  13. Tezuka: The Marvel of Manga - Education Kit. Art Gallery New South Wales (2007). Хынааны 2007 Он айның 28. Архивтээн 2011 Сес айның 22.
  14. 14,0 14,1 Иванов, Борис Что такое аниме и манга? (ru). Аниме и манга в России. Хынааны 2010 Алды айның 14.
  15. MacWilliams, 2008, p. 48.
  16. Сувандии Н. Д., Куулар Е. М. Некоторые сложные вопросы методики обучения тувинскому языку как неродному. Новые исследования Тувы (2018-03-10).
  17. Schodt, Frederik L. Manga! Manga!: The World of Japanese Comics. — Kodansha International, 1986. — ISBN 9780870117527.
  18. Baricordi, Andrea. Anime: A Guide to Japanese Animation (1958-1988). — Protoculture Inc., 2000. — ISBN 9782980575907.
  19. Japan: An Illustrated Encyclopedia. — Kodansha, 1993. — ISBN 9784062064897.
  20. What is Anime?. Animestatic. Хынааны 2013 Дөрт айның 1. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3.
  21. Official booklet, The Roots of Japanese Anime, DVD, Zakka Films, 2009
  22. O'Connell, Michael. A Brief History of Anime. Otakon 1999 program book. Хынаан 2 Дөрт айның 2013. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3.
  23. Zagzoug, Marwah. The History of Anime & Manga. Northern Virginia Community College. Хынаан 2 Дөрт айның 2013. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3.
  24. Zagzoug, Marwah. 5 missing manga pieces by Osamu Tezuka found in U.S.. Asahi Shimbun (2006-11-05). Хынаан 2 Дөрт айның 2013. Архивтээн 2006 Беш айның 20.
  25. Tezuka, Dr. Osamu. The Anime Encyclopedia. Хынаан 2 Дөрт айның 2013. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3.
  26. Gravett, Paul. Osamu Tezuka: The God of Manga. Asahi Shimbun (2006-11-05). Хынаан 2 Дөрт айның 2013. Архивтээн 2007 Он ийи айның 31.
  27. 27,0 27,1 27,2 Антон Карелин Шагнуть в распахнутые окна. Место аниме в мире фантастики (ru). — 2004. — № 8.
  28. Гаджиева Е. А. Глава 4.Япония. XX век. Города и городские жители. Анимэ // Страна Восходящего Солнца. История и культура Японии. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2006. — (Золотой фонд). — 5 000 экз. — ISBN 5-222-09014-0.
  29. Иванов, Борис Советы журналисту, пишущему об аниме и манге (орус). Аниме и манга в России. Хынаан 14 Алды айның 2010.
  30. Иванов, 2001, с. 125.
  31. Do Japan's world-conquering cartoons have to be created by Japanese to be the real deal? (en). Japan Time. Хынааны 2007 Беш айның 14. Архивтээн 2011 Сес айның 22.
  32. Schodt, Frederik L. Dreamland Japan: Writings on Modern Manga. — Stone Bridge Press, Inc., 1996. — ISBN 9781880656235.
  33. Иванов, 2001, с. 204.
  34. 34,0 34,1 Иванов, 2001, с. 209.
  35. Basic Anime Eye Tutorial. Biorust.com. Хынааны 2013 Дөрт айның 3. Архивтээн 2013 Дөрт айның 3. Archived 2007-08-24 at the Wayback Machine
  36. Choo, Kukhee. Visual Evolution across the Pacific: The Influence of Anime and Video Games on US Film Media (en) // Post Script : журнал. — 2009. — Vol. 28, no. 2. Archived 2015-04-02 at the Wayback Machine
  37. Иванов, Борис Символика аниме и манги (ru). Аниме и манга в России. Хынааны 2010 Алды айның 14.
  38. Brenner, Robin E. Understanding Manga and Anime. — Greenwood Publishing Group, 2007. — P. 28. — 356 p. — ISBN 978-0-31-309448-4.
  39. Иванов, Борис Символика аниме и манги (ru). Аниме и манга в России. Хынааны 2010 Алды айның 14.
  40. См. также эссе (англ.) на Umichu.edu, посвящённое цвету волос персонажей в аниме.
  41. Иванов, 2001, с. 204—205.
  42. Антон Карелин Шагнуть в распахнутые окна. Место аниме в мире фантастики (ru). — 2004. — № 8.
  43. Иванов, 2001, с. 212.
  44. Иванов, 2001, с. 214—215.
  45. 45,0 45,1 Иванов, 2001, с. 216—217.
  46. Иванов, 2001, с. 229.
  47. Brenner, Robin E. Understanding Manga and Anime. — Greenwood Publishing Group, 2007. — P. 17. — 356 p. — ISBN 978-0-31-309448-4.
  48. Катасонова, 2012, с. 110.
  49. Иванов, 2001, с. 232.
  50. Иванов, 2001, с. 185.
  51. Anime Project General Information
  52. The Search Engine that Does at InfoWeb.net  (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынааны 2007 Дөрт айның 23. Архивтээн 2008 Үш айның 3. Archived 2008-03-03 at the Wayback Machine
  53. Иванов, Борис Строение ТВ-сериалов (орус). Аниме и Манга в России. Хынаан 19 Алды айның 2010.
  54. Катасонова, 2012, с. 122.
  55. Верещагина, Евгения. Мульт-личности. Сегодняшняя Газета - новости Красноярска. Хынааны 2010 Алды айның 2.
  56. Mescallado, Ray. Otaku Nation // Science Fiction Studies. — SF-TH Inc, 2000. — Т. 27.
  57. Американские издания аниме Tenchi Muyo!, Dragon Ball Z, Sailor Moon.