Балчий-оол, Кузьма Балчырович

Кузьма Балчырович Балчий-оол (1910—1971) — фельдшер, Тываның бир дугаар алдарлыг эмчизи, РСФСР-ниң кадык камгалалының тергиини.

Намдары

К.Б. Балчий-оол 1910 чылда Бии-Хем кожууннуң Бош-Даг деп черге малчын араттарның өг-бүлезинге төрүттүнген. 1910 чылда авазы божуп чыткаш, чок болган, үш чыл болганда, 1913 чылда, адазы чок болган. Өскүс калган эрни Медведев сөөктүг староверлер кижизидер кылдыр алгаш, 9 харлыынга чедир азырааннар. Олардан эки орустап өөренип алган. 5 чыл школазын дооскан, 20 харлыынга чедир хөлечиктеп чораан.

1931 чылда орус дылды эки билир боорга, Кызылдың эмчизинче хелемечилеп киирип алган. Эмчи курстары дооскан.

1932 чылдан 1935 чылга чедир республиканың аңгы-аңгы кожууннарынга фельдшерлеп ажылдаан.

1935 чылда Москваның эмчи техникумунче өөредип чоруткан. 1940 чылда Төп фельдшер-акушер школазының фельдшер салбырының долу курстарын дооскан. Тыва улусчу-революстуг шеригниң санитарлыг албанының даргазы турган.

1941—1943 чылдарда — Тожунуң эмнелгезиниң эргелекчизи, 1943—1945 чылдарда — Чадаананың эмнелгезиниң эргелекчизи.

1945 чылдан 1948 чылга чедир — Область эмнелгезиниң улуг эмчизи.

1949—1955 чылдарда Красноярсктың эмчи институдунга өөренип турган.

1955—1960 чылдарда — Республиканың эмнелгезиниң улуг эмчизи.

1960 чылда — дүрген дуза чедирер станцияның база санавиацияның улуг эмчизи.

Кызыл Крест Ниитилелиниң Республика Комитединиң Президиумунуң кежигүнү кылдыр Тываның бүгү кожууннарынга кадык амыдыралды нептередип чедип каапкан. Кады ажылдап турган эштериниң мурнунга ат-алдарлыг болуп, эмнедикчилерниң мурнунга хүндүткелдиг чораан. Эмичлеп турар үезинде эмнедикчилеринден үргүлчү четтиргенин илереткен чагааларны ап чораан.

Шаңналдары, ат-алдары

Улус-чонга үр үеде ак сеткилдиг бараан болуп келгени дээш К. Балчий-оол дараазында шаңналдар-биле шаңнаткан.

• Тыва Арат Республиканың күш ажыл ордени
• Кызыл тук ордени (1944)
• Шылгараңгай ажылы дээш (1946)
• "Хүндүлелдиң бижии" орден (1946)
• Ленинниң ордени
• "РСФСР-ниң кадык камгалалының тергиини" деп хөрек демдээ
• Тыва АССР-ниң алдарлыг эмчизи (1963)

Дөс

1. Кузьма Балчирович БАЛЧИЙ-ООЛ // ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери/ Заслуженные люди Тувы ХХ века : Гос. кн. Респ. Тыва. - Кызыл, 2004. - С. 210.
2. Дыртык-оол, А. О. Кузьма Балчирович Балчий-оол: 105-летию со дня рождения / А. О. Дыртык-оол // Люди и события тувы : календарь-хронограф 2015 / ГБУ «НБ им. А. С. Пушкина Респ. Тыва», Тув. ин-т гуманит. исслед., Нац. музей Респ. Тыва; сост. : А. Д. Хобига, Е. М. Ак-кыс, Ч. Э. Монгуш; редкол.: У. П. Бичелдей (и др.). — Кызыл, 2014, — 106.

Шөлүглер

1. Вехи тувинского здравоохранения

2. Медицинская, производственно-техническая и сельскохозяйственная интеллигенция

3. Соболезнования родным и близким известного врача Джона Кузьмича Балчий-оола (чедимчок шөлүг)