Биишева, Зайнаб Абдулловна

Википедия деп сайттан

Зайнаб Абдулловна Биишева

башк. Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева

Төрүттүнген хүнү 1908 январьның 15(1908-01-15)
Мөчээн хүнү 1996 августтуң 24(1996-08-24) (88 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ поэтесса, драматург, писательница
Жанр театральная пьеса[d], повествовательная поэзия[d], рассказ[d], стих[d] биле драма[d]
Чогаадыкчы дылы Башкир дыл биле Орус дыл
Шаңналдары

Биишева Зайнаб Абдулловна (башк. Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева; 1098 чылдың 2 [15] январь айда, Туембетово (амгы Башкортостанның Кугарачинск району) деп суурга төрүттүнген. — 1996 чылдың август 24-те, Уфа хоорайга чок апарган) — Башкортостанның улустуң чогаалчызы, прозачы, поэт, драматург, очулдурукчу.

Допчу-намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Башкир национал интеллигенцияның Оренбург хоорайның башкир башкылаашкын техникумун дооскан. Доозупкан соонда 1929—1931 чылдарда Баймак районнуң Темясово суурга башкылап ажылдап эгелээн. Уфимскиниң билигбедидер курстарының соонда (1931) - Башкир ном үндүрер черниң болгаш "Пионер" сеткүүлүнүң редактору кылдыр ажылдап эгелээн. "Пионер" сеткүүлге Зайнаб Биишевтиң бир дугаар «Среди водопадов» деп чечен чугаазы парлалгаже үнген турган.

1941 чылда бир дугаар «Мальчик-партизан» деп ному чырыкче үнген.

1946 чылдан эгелеп СССР-ниң чогаалчылар эвилелинче кирген.

1953 чылдан эгелеп чогаалчы ады быжыгып, профессионал чогаалчы апарган. 1933 чылда Башкортостанның улустуң чогаалчызы деп атка төлептиг болган. 60 ажыг номнарны чырыкче үндүрген.

Зайнаб Биишева аңгы-аңгы жанрларга бижип чораан. Ооң алдын бийиринге элээн каш бичии чаштарга болгаш элээдилерге бижээн номнар хамааржыр. Чижээ "Дружба" деп шии, "Будем друзьями" деп тоожу, оон хөй санныг шүлүктер болгаш тоолдар.

"Гульямал" деп шүлүглелинден көөрге авторнуң сагыш-сеткили уян чараш деп чүүл тодаргай-биле номчукуга көстүп келир.

Зайнаб Биишева драматург[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Салават Юлаевтин овур-хевирин чонга ажыдып таныштырган чогаалы «Последний монолог Салавата» (1984), «Волшебный курай» (1957), «Таинственный перстень» (1959), «Гульбадар» (1961), «Обет» (1966), «Зульхиза» (1981) деп шиилер чоннуң үнелелин ап дыргын тарай берген. Ооң бижээн шиилерин Башкир күрүнениң академиктиг театырының сценазынга чангыс эвес удаа салдынган.

Зайнаб Биишева прозачы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Ооң эң билдингир ажылдары: «Канхылыу» (1949), «Странный человек» (1960), «Где ты, Гульниса?» (1962), «Думы, думы» (1963), «Любовь и ненависть» (1964). Ол чогаалдарында башкир херээжен чоннуң чырык овур-хевирлерин, оларның делегей көрүүшкүнүн, философчу проблемаларны чидии-биле көргүскен. Эң улуг салдарлыг чогаалдарының бирээзи "К свету" деп трилогия. Ында «Униженные» (1956—1959), «У Большого Ика» (1965—1967), «Емеш» (1967—1969) деп романнар кирип турар.

Зайнаб Биишева очулдурукчу[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Башкир дылче Н. Гогольдуң «Тарас Бульба», И. Тургеневтиң «Бежин луг», А. Гайдарның «Тимур и его команда», Л. Кассильдиң «Дорогие мои мальчишки» , А. Толстойнуң, С.Аксаковтуң, А. Чеховтуң, М. Горькийниң чечен чугааларын олчулдурган.

Башкортостан Республиканың чогаалчылар эвилелиниң удуртукчузу болбушаан, Россияның хөй-хөй чогаалчылар съездилериниң төлээлекчизи.

"Знак Почета" деп орден-биле үш дакпыр шаңнаткан. „Униженные“ болгаш „Пробуждение“» деп романнары дээш Салават Юлаев аттыг Күрүнениң республика чергелиг премиязының эдилекчизи болган(1968).

Сактыышкын[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1992 чылда "Зайнаб Биишева" деп бартаазынныг кино-чурукту "Башкортостан" аттыг күрүнениң кино тырттырар чери чырыкче үндүрген. (сценарий, режиссура — А. Абдразаковтуу).

2008 чылда "Наша Зайнаб" деп кино үнген (сценарий, режиссура — А.Абдразаковтуу).

Зайнаб Биишевтиң ады-биле дараазында чүүлдерниадаан:

  • уран-чүүлдү сайзырадыры-биле ачы-дуза фондузу Зайнаб Биишева аттыг;
  • Башкортостан Республиканың парлалга чери ""Китап;
  • Уфа хоорайда кудумчу ады;
  • Ключи деп суурда кудумчу ады;
  • Стерлитамак күрүнениң башкыылашкын академиязының ады;
  • Мраков суурда школа ады;
  • Башкирскаяның № 140 дугаар гимназиязының ады ( Уфа хоорай);
  • Кугарчинск районда башкыларнын премиязы.

Туембатов суурда Зайнабтың төрээн суурунда музей бажың амдыгаа дээр ажылдап турар. 2016 чылдың октябрь 14-те Уфага Зайнаб Биишевага тураскаал тургустунган.

Кызырылдалар[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Башкортостан Республиканың Ахмет-Заки Валиди аттыг национал библиотеказында чурагайже көжүрген материалдар
өске дөзүглелдер