Бичей, Омак Эресович

Омак Эресович Бичей
Омак Эресович Бичей
	Бичей, Омак Эрес оглу
Төрүттүнген хүнү	25 декабрь 1991
Мөчээн хүнү	25 май 2014 (22 хар)
Шаңналдары база премиялары	Майык:Медаль За отвагу

Бичей, Омак Эресович (1991ч 12а 25х төр. – 2014ч 5а 25х мөч.) – Россияның Иштики херектер министерствозунуң иштики шерииниң тускай сорулгалыг разведка-десанты бөлүүнун дайынчызы, снайпер. Дайынчы даалга үезинде эштерин камгалап тура чок болган. "За отвагу" (чок болганда) медальдың эдилекчизи (2015).

Допчу-намдары

1991 чылдың декабрь 25-те төтүттүнген. Ол өг-бүлезиниң ийи дугаар оглу. Кады төрээннери беш кыс, бир оол. 1998 чылда Хөнделең ортумак школазынга 1-ги клазынга өөренип кирген, ол-ла школаны 2009 чылда 11-ги классты дооскан. 2009-2011 чылдарда Кызылдың башкы колледжинге өөренгеш дооскан. 2011-2012чч шериг албанын эртиргеш, 2012 чылда керээ-биле Чечен Республикаже шериг хүлээлгезин эртирип чорупкан. Ол шеригге Россиянын Иштики херектер министерствозунун шериинин спецназ отрядтың разведовательно-десантный бөлүүнүң снайпери болуп хүлээлгезин эртирип турган. 2014 ч май 24-те караул үезинде боевиктер -биле боолашкан үезинде амы-тынындан чарылган. Авазы – ясли-сад кижизидикчи башкызы, ачазы чурулга-күш-ажыл кичээлдериниң башкызы. "Выслуга лет" дээш үннгеннер. Амгы үеде хүндүлүг дышталгада. Хөнделең суурнуң үлегерлиг хөй-ажы төлдүг өг-бүлези. Омак өг-бүлелиг, оолдуг турган.

Чаш чылдары

Бичии Омак ачазы кадарчылаарга, оозундан чыда калбас, ыглап тургаш эдерип чоруптар турган. Арыг-силиг. Бир катап ооренгеш келирге, бажыны хирлиг болурга, аъш-чем-даа чивейин, ыглапкаш, бажынын аштап кирипкен. Бичиизинден чедип аар дээн сорулгазын албан чедип алыр, ону кылбаан шаанда оожургавас турган. Кожазының сактып чугаалап турары-бие алырга, Омак 5-6 харлыында эштери-биле ойнап турган боду, инектерин сактып келгеш, эштери оолдарны: «Адыр! Мени маңаа манап олуруңар шүве! Мен иннектерим дозуп эккээйн!» – дээш, эштерин каапкаш, дөңнү куду чүгүрүп чоруй барган дээр. 10 харлыында-ла аажы-чаңы көстүп келген: дуңмаларын, ол хамаан чок угбаларын: «Эки өөрениңер! Чалгаа чорбаңар, арыг- силиг чоруңар!» – деп чагыыр чораан. Школага өөренип тургаш «Ученик года» мөөрейге киришкеш, бир дугаар черни чаалап алган. Ол дээш Океан лагеринге дыштангаш келген. Школаны доозуп тура идекпейжи чоруу-биле Школаның презиндендизи – кылдыр соңгуткаш, ол хүлээлгезин төлептиг күүсеткен.

Маадырлыг чоруу

Бичей Омак Россияның Иштики херектер министерствозунуң иштики шерииниң тускай сорулгалыг разведка-десанты бөлүүнге хүлээлгезин эттирип турган. Эрестиг, хөглүг-омак, дузааргак, соруккур эр турган – деп, кады хүлээлге эттирип турган эштери сактып чугаалаарлар. «Омактың кол көстүп турар эки чүвези: аскы-сөзүнге ээ болгаш ёзулуг эр кижи кылдыр алдынары...» 2014 чылдың май 24-те Омактың 8 кижи кежигүүннүг бөлүүн Чечен Республиканың Урус-Мартан районунда Рошни-Чу суурунче террористерниң хенертен халдап келген бөлүүн узуткаары-биле чоруур кылдыр дужаал келген. Бичей Омак Эресович бөлүү-биле террористерни истеп-сүрүп чеде бергеннер, ынчалза-даа дүн дүшкенин барымдаалааш, эртенги хүннү манап алыр сорулга салганнар. Эштери удуп-дыштанып, дүн чарып чыдып алырга, Омак дүнеки кедегни харыылаар кылдыр артып калган. Хондур карак шиммейин кадарып хонган аныяк эр, даң бажында дайызынның кедеп кел чыдарын эскерип кааш, бодунуң амы-тынын бодавайын, эштерин сагындырары-биле боевиктерже баштай от ажыдып, боолап эгелээн. Омака хамаарыштыр дең эвес тулчуушкун эгелээн. Омактың сагындырган ачызында, эштери оттуп кээп, тулчуушкунга белеткенип четтигипкеннер. Эштери дуза кадып кел чыдырда, Омак халдап келген хөй санныг дайызыннар-биле дең эвес аткылажыышкынга аар балыглаткан. Дуза кадып келген эштери дайызынны аткаарлаар кылдыр албадапкаш, хөрээнче өлүмнүг кылдыр аар балыглаткан Омакты тып алганнар. Аныяк маадыр амы-тынындан чарлы берген болган. Омак бодунуң амы-тынын харамнанмайын эштерин хенертен халдаар – деп бодаан дайызындан камгалап алган болган.

Маадырны ажааганы

Маадырны Тыва Республиканың Барыын-Хемчик кожуунуң Хөнделең сумузунга ажааган. Бир чугаалап калза артык эвес чүве: Хөнделең – дээрге, Совет Эвилелинин маадыры (Тыва Арат Республиканың бир дугаар ол атты алган кижизи), Ада-чуртуң Улуг дайынының киржикчизи, Хомушку Намгаевич Чүргүй-оолдуң чурту. Бичей Омакты төрээн чуртунга үдеп чедирирде келген улус: кады хүлээлге эттирип турган командири болгаш эжи подполковник Роман Бекетов биле анаа шеригжи Алдын-Херел Сымчаан. Мөчээн маадырның аалында ада-иези, дунмалары, ажы-төлү артып калган. Аныяк эр хүлээлге эттирип чоруурда өгленип алган турган. Ооң кадайы – Шончалай Монгуш (хамааты бадылгага), оларның оглу 2014 чылдың апрельде төрүттүнген.

Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол маадырның өг-бүлезинге дузаны кадарын шиитпирлээш, кажыыдалын илереткен: «Ол хире аныяк кижиниң амы-тыны үстү бергени аарышкылыг болгаш кажыыданчыг-дыр! Ынчалза-даа бистер боостаага кара чүве чыдыпса-даа, шын-на сеткиливис-биле чоргаарланыыр бис, чүге дээрге Бичей Омак ышкаш оолдар бистиң төрээн чуртувусту маадырлыг чоруу-биле алдаржыдып чоруурлар!» Дайынчыны 2014 чылдың май 29-та ажааган. Ажааган чери – Хөнделең сумузу, Барыын-Хемчик кожуун. Ажаалга үезинде Красноярск шериг округтуң шериг оркестири ёзулал кылдыр хөгжүмнүг үделгени кылган болгаш Барыын-Хемчик шериг комиссариадынын шериглери автоматтардан дааштаашкын адыгларны кылганнар.

Шаңналдары

2015 чылдын декабрь 30-де Чазак бажыңынга Тыва Республиканың баштыңы Россия Федерациязынын президентизи В.В. Путиниң адының мурнундан Бичей Омак Эрес-ооловични "За отвагу" (чок болганда) медаль-биле шаңнаан. Шаңналды дайынчынын ачазы, Эрес Бичей хүлээп алган.

Шөлүглер

Демдеглелдер