Гелий

Википедия деп сайттан
1
Водород
1,008
1s1
Токтуг хей даңзазында гелийниң чырыы
Гелийниң спектрлээн шыйыы

Гелий He (лат. Helium) — Д. И. Менделеевтиң периодтуг системазында 2 атом дугаарлыг ийиги элемент. Периодтуг системада бирги периодта болгаш 18-ки бөлүкте турар. Менделеевтиң периодтуг системазында инертиг хейлерниң бир дугаары. He (лат. Helium) деп демдеглеттинер. Бөдүүн бүдүмел гелий (CAS-дугаары: 7440-59-7) — өң, чыт, амдан чок инертиг чаңгыс атомнуг хей.

Гелий — Октаргайда эң нептереңгей элементилерниң бирээзи: Водородтуң соонда турар турар. Химиктиг бүдүмелдер аразындан чииги-биле ийиги черде турар. Хайныр температуразы — эң чавыс бооп турар.

Гелий

Фракциялаар перегонка деп адаар бойдустуң хейин чавыс температурага хуваар арга-биле гелийни бүдүрүп турар.

Төөгү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Француз эртемден Жансен Пьер 1868 чылдың август 18-те Индияның Гунтур хоорайынга долу хүн катыжыышкынын көрүп турган, Хүннүң хромосферазын бир дугаар шинчилеп турган. Хүн короназының спектрын хүн каттыжыышкынында база бөдүүн хүнде көөр кылдыр Жансен спектросковун өйлеп алган. Дараазында хүнде хүннүң протубераннары спектроскопиязы база водородтуң шыйыглары — көк, ногаан-алаш (орус. зелено-голубой) болгаш кызыл шыйыглары — дыка чырык сарыг шыйыгны илереткен, эгезинде ол шыйыгны Жансен биле ооң чанынга шинчилеп турган өске астрономнар D Натрийниң шыйыы кылдыр бодап турганнар. Жансен ооң дугайында Францияның Эртемнер Академиязынче дораан бижээн. Хүннүң спектрында чырык-сарыг шыйыг натрийниң-даа, кандыг-бир билдингир химик элементиниң-даа шыйыынга душпас болган[1][2].

Ийи ай болганда, октябрь 20-де, англи астроном Норман Локьер, демги француз эртемденниң шинчилелдери дугайында билбей тургаш, хүн спектрын шинчилеп турган. Ооң мурнунда билдинмес 588 нм (587,56 нм) сарыг шыйыгны демдеглеп, D3 деп адаан, чүге дизе ол шыйыг натрийниң Фраунгоферлиг D1 (589,59 нм) биле D2 (588,99 нм) шыйыгларынга чоок турган. Ийи чыл болганда Локьер англи химик Эдвард Франкланд-биле кады чаа элементиге «гелий» (мурнуу-грек. ἥλιος — «хүн») деп ат бээрин саналдаан.

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Kochhar, R. K. French astronomers in India during the 17th - 19th centuries (англ.) // Journal of the British Astronomical Association. — 1991. — Т. 101. — № 2. — С. 95-100.
  2. Финкельштейн Д.Н. Глава II. Открытие инертных газов и периодический закон Менделеева // Инертные газы. — Изд. 2-е. — М.: Наука, 1979. — С. 40-46. — 200 с. — («Наука и технический прогресс»). — 19 000 экз.