Микеланджело

Википедия деп сайттан

  Микеланджело Буонарроти (долу ады Микела́нджело ди Лодови́ко ди Леона́рдо ди Буонарро́ти Симо́ни; также Микельанджело[1]; итал. Michelangelo di Lodovico di Leonardo di Buonarroti Simoni; 6 март 1475, Капрезе, Флорентий республика — 18 февраль 1564, Рим)  — итальян скульптор, чурукчу, архитектор, шүлүкчү. Бедик Катап сайзырал болгаш эртеги барокконуң үезиниң эң улуг мастерлериниң бирээзи, ону архитектурада «барокконуң адазы» деп адап турар[2].

Ооң ажылдарын Катап сайзырал үезиниң уран чүүлүнүң эң бедик чедиишкини деп ол дириг чорда-ла ынчаар санап турган [3]. Микеланджело 89 хар чурттаан. Ооң чуртталгазының болгаш чогаадыкчы ажылының дугайында дыка хөй документилер арткан.

Эң сураглыг скульптурлуг ажылдары — «Давид», «Бахус», «Пьета», Моисей, Лия база Рахильдиң тураскаалдары.

Микеланджелонуң баштайгы намдарының бижикчизи Джорджо Вазари мынча деп бижип турган: «Давид амгы-даа, бурунгу-даа үениң, грек-даа, рим-даа статуяларның алдарын хунаап апарган»[4]. Эң улуг ажылдарының бирээзи Сикстин капеллазының дээвирин чурааны болур. Гёте мынча деп бижип турган: «Сикстин капелланы көрбейн чыткаш, чаңгыс кижи чүнү кылып шыдаарын чугаалаары берге»[5].

Амыдыралы болгаш чогаадыкчы ажылы[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Микеланджелонуң төрүттүнгениниң дугайында бижиктиң хоолгазы

Микеланджело 1475 чылдың март 6-да Тоскананың Капрезе деп черге төрүттүнген. Ооң ачазы ядыыраан флорентий ызыгууртан Лодовико Буонарроти (итал. Lodovico (Ludovico) di Leonardo Buonarroti Simoni) (1444—1534) деп кижи чораан[6]. Уильям Уоллес мынча деп бижип турган[7]:

« «Микеланджелонуң мурнунда дыка эвээш чурукчулар ындыг ызыгууртан өг-бүледен бооп турган. Чурукчулар сүлде хамаанчок, шын фамилия безин чок боор турган. оларның фамилиязын адазының, кылып турар ижиниң азы хоорайының ады-биле адап каар турган. Оларның аразында Микеланджелонуң үезинде чурттап чораан сураглыг Леонардо да Винчи база Джорджоне» »

Авазы Франческе ди Нери дель Миниато ди Сиена (итал. Francesca di Neri del Miniato di Siena) дугайында Микеланджело ачазы-биле болгаш акылары-дуңмалары-биле чагаалажыышкынында чаңгыс-даа сагынмаан болуп турар[8][9].

Лодовико Буонарроти бай эвес турган болгаш, хөй ажы-төлүн азырап шыдавайн барганы-биле, Микеланджелону Тополина деп фамилиялыг өг-бүлеге берипкен.

1488 чылда ооң ачазы оглунуң сонуургалын канчап-даа чадап кааш, Доменико Гирландайо деп чурукчунуң мастерскаязынга апарып каан[10]. Микеланджело аңаа кол материалдар болгаш техникалар-биле таныжып алыр аргалыг болган[11].

Аңаа бир чыл хире ажылдаан. Ооң соонда Микеланджело Бертольдо ди Джованни деп скульпторнуң мастерскаязынче кирип алган, ону Лоренцо де Медичи деп кижи акша-биле хандырып турган. Медичи Микеланджелонуң салым-чаяанныын эскерип, ону ажаап карактап турар[12][13].

1501 чылда Микеланджело Флоренцияже эглип келгеш, «алтаря Пикколомини» биле «Давид» деп скульптурлуг ажылдарын кылган. 1503 чылда «Двенадцать Апостолов», «Святым Матфеем» деп ажылдарын кылган. 1503—1505 чылдарда «Мадонна Дони», «Мадонна Таддеи», «Мадонна Питти» и «брюггерская Мадонны» деп ажылдарын кылган. 1504 чылда «Давид» деп ажылын дооскан.

1508 чылда Микеланджело Юлия II императорнуң дилээ-биле Римче Сикстин капеллазын чурууру-биле чорупкан, ону 1512 чылдың октябрьга чедир кылып келген.

Микеланджело Буонарротиниң Санта-Крочеде гробницазы

Микеланджело 1564 чылдың февраль 18-те Римге чок болган[14].

Микеланджелонуң портреди (Кондиви)
Микеланджело. 1564. Хүлер. Кастелло Сфорцеско, Милан

Сураглыг ажылдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Мадонна у лестницы. Мрамор. Ок. 1491. Флоренция, Музей Буонарроти.
  • Битва кентавров. Мрамор. Ок. 1492. Флоренция, Музей Буонарроти.
  • Пьета. Мрамор. 1498—1499. Ватикан, Собор Святого Петра.
  • Мадонна с младенцем. Мрамор. Ок. 1501. Брюгге, церковь Нотр-Дам.
  • Давид. Мрамор. 1501—1504. Флоренция, Академия изящных искусств.
  • Мадонна Таддеи. Мрамор. Ок. 1502—1504. Лондон, Королевская академия художеств.
  • Мадонна Дони. 1503—1504. Флоренция, Галерея Уффици.
  • Мадонна Питти. Ок. 1504—1505. Флоренция, Национальный музей Барджелло.
  • Апостол Матфей. Мрамор. 1506. Флоренция, Академия изящных искусств.
  • Роспись свода Сикстинской капеллы. 1508—1512. Ватикан.
    • Сотворение Адама
  • Умирающий раб. Мрамор. Ок. 1513. Париж, Лувр.
  • Моисей. Ок. 1515. Рим, церковь Сан-Пьетро-ин-Винколи.
  • Атлант. Мрамор. Между 1519, ок. 1530—1534. Флоренция, Академия изящных искусств.
  • Капелла Медичи 1520—1534.
  • Мадонна. Флоренция, Капелла Медичи. Мрамор. 1521—1534.
  • Библиотека Лауренциана. 1524—1534, 1549—1559. Флоренция.
  • Гробница герцога Лоренцо. Капелла Медичи. 1524—1531. Флоренция, собор Сан-Лоренцо.
  • Гробница герцога Джулиано. Капелла Медичи. 1526—1533. Флоренция, собор Сан-Лоренцо.
  • Скорчившийся мальчик. Мрамор. 1530—1534. Россия, Санкт-Петербург, Государственный Эрмитаж.
  • Брут. Мрамор. После 1539. Флоренция, Национальный музей Барджелло.
  • Страшный суд. Сикстинская капелла. 1535—1541. Ватикан.
  • Гробница Юлия II. 1542—1545. Рим, церковь Сан-Пьетро-ин-Винколи.
  • Флорентийская Пьета (Пьета Бандини, или Пьета с Никодимом). Мрамор. 1547—1555. Флоренция, Музей Опера-дель-Дуомо.
  • Пьета Палестрины. Ок. 1555. Галерея Академии, Флоренция.
  • Пьета Ронданини. 1552—1564. Мрамор. Милан, Кастелло Сфорцеско.

Демдеглелдер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Дживелегов А. К. Микельанджело. — 2-е изд. — М.: Молодая гвардия, 1957. — (Жизнь замечательных людей).
  2. Вёльфлин Г. Ренессанс и барокко. — СПб.: Азбука-классика, 2004.
  3. Wallace, 2011, с. 5.
  4. Вазари, 1970, с. 312.
  5. Эрпель, 1990, с. 7.
  6. Tolnay, 1943, с. 11.
  7. WilliamE. Wallace,Michelangelo: The Artist, the Man, and his Times Архивтен хоолга, 27 Он айның 2016 – Wayback Machine, Cambridge University Press (англ.)
  8. Брион, 2002, с. 9.
  9. Charles Clément. Michelangelo. — S. Low, Marston, Searle, & Rivington, ltd., 1892. (англ.)
  10. Вазари, 1970, с. 299.
  11. Скульптура — светоч живописи (орус)  (чедимчок шөлүг — төөгү). Хынаан 20 Бир айның 2012. Архивтээн 2013 Тос айның 11.
  12. Wallace, 2011, с. 30.
  13. Shelley Esaak. [arthistory.about.com/b/2008/07/27/will-the-real-michelangelo-please-stand-up.htm Will the Real Michelangelo Please Stand Up?] (англ.)  (чедимчок шөлүг — төөгү) (2008-07-27). Хынаан 20 Бир айның 2012. Архивтээн 2013 Алды айның 20.
  14. Роллан, 1992, с. 196.

Литература[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Орус дылда

Өске дылдарда

Шөлүлгелер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]