Морозова, Феодосия Прокофьевна

Википедия деп сайттан

Феодосия Прокофьевна Морозова

орус. Феодосия Морозова

Төрүмел ады орус. Феодосия Прокофьевна Соковнина
Төрүттүнген хүнү 21 (31) майның 1632
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 2 (12) ноябрьның 1675 (43 хар) азы 1675 ноябрьның 1(1675-11-01)[1] (43 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ монахиня
Чогаадыкчы дылы древнерусский язык[d]

Феодо́сия Проко́фьевна Моро́зова(тѳрүмелинден Соковнина́, сагыл четтирген ады - Феодо́ра; 21 (31)мая 1632 чылдың май 21(31) — 1675 чылдың ноябрь 2(12), Боровск) — хаанның ордузунуң бояры. Эрги орус чүдүлгениң талалакчызы. Протопоп Авакумнуң деткикчизи. Алексей Михайлович хаан-биле эрги чүдүлге дээш чѳрүлдээлээш, кара-бажыннаткан. Оон Боровскче шѳлүткен. Дээди дворцовая боярыня, эрги чүдүлгениң улузу Морозованы ыдыктыг кылдыр санаар.

Допчу-намдары.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Хаанның кижизи Прокофий Фёдорович Соковниннни уруу. Хааннын кадайын үдээр кижи чораан хевирлиг. Уруг 17 харлыында Глеб Иванович Морозовка кадай кылдыр барган. Ол Романовтарның тѳрели кижи. Глебтиң акызы Борис Иванович Морозов бай кижилерниң бирээзи турган. Ол чок болган соонда хѳй акша Глебке, ооң чок болган соонда акша-тѳгерик Феодосия болгаш ооң оглу Иван Глебке дамчаан. Морозованың хѳй санныг именияларының бирээзинге - Москва чоогу Зюзино суурга даштыкы чурттарда байлар бажыңынга дѳмей каас-байлак «усадьбаны» кылып каан турган. Хаанның ордузунга Феодосия улуг эрге-дужаалдыг турган. Боярыняның бажыңынга безин 300 чалча турган. Алдын-мѳңгүн-биле каастап каан «каретага» 100 ажыг кулдарга үдедип алгаш чоруур.
Боярыня Морозова Патриарх Никоннуң реформаларының удурланыкчызы турган. Боярыняның чоок кижизи протопоп Аввакум турган, ынчангаш Морозова ачы-дузаны чединмес улуска кылып, самдар, ядыы улусту бажыңынга хүлээп ап турган. Сооттунуп, чүдүлгениң негелделерин Аввакумнун аайы-биле сагып турган. Боярыняның бажыңынга эрги чүдүлгелиглер (староверы, старообрядцы) чыглыр чер турган.
Хаан Морозованы шыдажып турган чылдагааны: Морозованың хѳй-ниитиге байдалы болгаш хаанның кадайы Мария Ильинична Морозовага болчуп турганы. Алексей Михайлович Морозова ооң кудазынче келбейн баарга хорадай берген. Баштай Б.И. Троекровту, оон князь П.С. Урусовту Морозованы чаа чүдүлге реформаларын хүлээп алыр кылдыр чугаалажыр кылдыр чоруткан. Феодосия Морозова ынаваан.

Арест и смерть[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

В ночь на 16 (26)ноября 1671 чылдын ноябрь 16-да (26) Морозованың бажыңынга архимандрит Чудов хүрээзинден Иоакимни база дьяк Иларион Ивановту хаан чоруткан. Олар Феодосияны, ооң угбазын байысаагаш, илчирбелеп кааннар.
1671 чылдың ноябрь 17 -де Феодосияны Чудов хүрээзинче алгаш барганнар. Анаа байысааган соонда Псков-Печерский хүрээже апарган. Ынчалза-даа Морозова протопоп Аввакум болгаш староверлер-биле харылзашпышаан турган. Удаваанда Морозованың оглу Иван чок болган болгаш ѳнчү-хѳреңгизин хаан хавырып алгаш барган. Боярыняның акыларын шѳлүпкеннер.
Патриарх Питирим хаандан Морозовага ѳнчүзүн эгидер кылдыр дилеп турган. 1674 чылда боярыня Морозова, дунмазы Евдокия Урусова база стрелец кадайы Мария Данилова Ямской херимге эрги чүдүлгеден ойталаар кылдыр албадаттырганнар. Эттеп-соп-даа турда ынавааннар. Баштай ѳрттедип шаажылаар деп турганы улусту Алексей Михайлович боярларның удурланганындан Боровскче шѳлүүр кылдыр чарлык болган. Ол черниң кара-бажыңынга, оңгарга суп каан, а оларның 14 чалчаларын ѳрттедипкеннер. Оңгарга аш-чуттан бирээзи 1675 чылдың сентябрь 11-де (31 ноябрь), а Морозова 2 (12) ноября 1675 чылдың ноябрь 2-де (12 ноябрь) чок болганнар. 1682 чылда акылары Фёдор биле Алексей Соковниннер угбашкыларның хѳѳрунге тураскаал кылганнар:
"Лета 7184 погребены в сем месте: сентября в 11 день боярина князя Петра Семеновича Урусова жена ево, княгиня Евдокея Прокофьевна; да ноября во 2 день боярина жена Морозова бояроня Феодосья Прокофьевна, а во иноцех инока схимница Феодора, а дщери окольничего Прокофья Федоровича Соковнина. А сию цку положили на сестрах своих родных боярин Феодор Прокофьевич, а окольничей Алексей Прокофьевич Соковнины[12]:349"
Хѳй чылдар эрткен соонда строверлер уругларның хѳѳрүнге дуган тургузарын дилээннер. Ынчалза-даа дуган чүгле 2002—2005 чылдарда кылган. Акышкыларның кылган тураскаалы ол дуганның адаккы ѳрээлинде.  

Шѳлүлгелер.[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  • Медиафайлы на Викискладе
  • Повесть о Боярыне Морозовой (XVII век)
  • О картине Василия Сурикова «Боярыня Морозова»
  • Осипов В. И. Настанет пора — и воздвигнут ей памятник вместо дыбы
  • История создания картины «Боярыня Морозова» (недоступная ссылка)
  • На сайте старообрядцев Старовер
  • Осипов В.И. Глава 2. ... в Боровск, на место мученое ... // В Боровск, на мое Отечество, на место мученое : боровский период жизни протопопа Аввакума, боярыни Морозовой, княгини Урусовой. — Калуга: Золотая аллея, 2007. — С. 45-54. — 112 с. — ISBN 978-5-7111-0418-6
  1. Find a Grave (англ.) — 1996.