Седип-оол Токпак-оолович Танов

Седип-оол Токпак-оолович Танов

Төрүттүнгени, чашкы үези

Күске чылын, азы 1901 чылдың декабрь 31-де, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана сумузунуң девискээринде Морзуктуг деп берзең хаяларлыг дагның баарынга Ондар Токпак-оол биле Төпүштей оларның өг-бүлезинге Седип-оол төрүттүнген. Алдаржаан ады-сывы - Седип-оол Токпак-оололич Танов.Седип-оол бичиизинден тура тараа соктап, хой кадарып, чээрген чыып өскен. Эмдик молдурга болгаш эмдик чаваалар мунуп өөредиринге кедергей сундулуг чораан. Шымбай эр апаргаш, күзүн дииңнээр, кыжын аңнаар аңчы турган. Эрги шагның ёзулалдарын - куда дүжүрерин, дүк кагарын, от дагыырын Седип-оол көрүп өскен

Элээди үези

1916 чыл. Хемчиктиң Даа кожууннуң хүн нояны Буян-Бадыргының кожуун чызаан черинге байысаалга үезинде херектеннерниң өчүүн бижиир элээн бедик дүжүмет Монгуш Дамбааның хоюн кадарып эгелээн. Үш чыл иштинде Дамбаа бижээчиниң айтып бергенин шиңгээдип ап тургаш, моол бижикти бижиир база моолдап чугаалажыр кылдыр өөренип алган.
1917 чыл. Орус чуртунга Октябрь хувискаалы тиилээн.
1918-1921 болгаш 1930-1932 чылдарда Седип-оол кызыл партизан болу бергеш, эрге-чагырга дээш демиселге киржип чораан.
1925-1929 чылдарда Москва хоорайда Иосиф Виссарионович Сталин аттыг Чөөн чүктүң ажылчы чоннарының коммунистиг университединге өөренип тургаш, чедиишкинниг дооскан. Төрээн Тывазынга орустаар, моолдаар болгаш шыырак билиглиг кижи болуп чонунга алдаржаан.

Ажылчын намдары

1929 чылда ТАР-ның Тыва төп кооптуң даргазы турган.
1931 чылда ТАР-ның ССРЭ-де бүрүн эргелиг төлээзинге томуйлаткан.
1935-1939 чылдарда ТАР-ның уран-чүүл сайыды бооп ажылдап турган.
1939-1944 чылдарда ТАР-ның чурт шинчилээр Алдан-Маадыр аттыг музейиниң директорунга ажылдап чораан.
1944 чылда Тыва областың күүскомунуң уран-чүүл килдизиниң эргелекчизинге бадылаттырган.
Седип-оол Токпак-оолович хүндүлүг дыштанылгаже үнгүже чедир янзы-бүрү ажылдарга, кандыг-даа черлердиве ажылда дээрге, ынаар ажылдап чоруп турган. Эрзин болгаш Чөөн-Хемчик кожуунарының садыг организацияларынга болгаш күрүнениң аңгы-аңгы албан-дужаалдарынга ажылдап, бодунуң эртемин болгаш дуржулгазын аныяктарга берип келген.

Седип-оол Танов тываларның иштинден эң баштай Европа четкен кижи бооп турар. 1930 чылда Австрияның Вена хоорайга болган бүгү делегейниң 13 дугаар садыг конгрезинге Тыва Төп кооптуң төлээзи бооп чораан.

1931-1935 чылдарда Москва хоорайга ТАР-ның бүрүн эргелиг элчини бооп тургаш, чай кадында "Чаа орук" деп тыва үжүглелди чогааткан. Седип-оол Токпак-оолович Танов ТАРН ТК-ның кежигүнүнге каш удаа соңгуттуруп чораан.

Шаңнал-макталдары

"СЭКП-ге 50 чыл ою болган" деп демдекти хөрээнге көзүлдүр чалараткан, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы деп атты алган. ТАР-ның Респблика ордени, Күш-ажылдың Кызыл Тук ордени-биле база ССРЭ-ниң медальдары болгаш Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң Хүндүлүг бижии-биле шаңнаткылаан.

1985 чылдың декабрь 18-те мөчээн.

Дөзү

Кайыын ушта бижидиңер? айтыңар!