Сувандии, Иван Максимович
Сувандии Иван Максимович (1938 чылдың январь 1, Чыргаланды, Тес-Хем, ТАР) — Тывада билдингир көдээ ажыл-агый хөгжүкчүзү, Тывада каайлы албанының тургузукчуларының бирээзи, Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң депутады, "XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери" деп номда ады кирген.
Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Иван Максимович Сувандии 1938 чылдың январь 1-де Тыва Арат Республиканың Тес-Хем кожуунунуң Чыргаланды сумузунга ядыы араттарның өг-бүлезинге төрүттүнген. Орус чонга хүндүткелдиң демдээ кылдыр Иван деп ат тывыскан.
Бичии сес-тос харлыг тургаш, байларның мал-маганын кадарып эгелээн. Ядыы араттарның ажы-төлү шаанда байларның мал-маганын кадарар турган. Бичии Ваня малга черле кара чажындан дыка ынак чораан.
Ортумак школаны дооскаш, Москваның мал эмчизи академиязының технологтуг факультединге эртемден-зоотехник деп эртемни 1964 чылда Москваның мал эмчизи академиязын доосканчедип алган. Дээди эртемниң дипломун холга туткан тускай эртемниг аныяк кижини Өвүр кожууннуң "Торгалыг" колхозунуң кол зоотехнигинге томуйлаан. Совхозка ол уйгу-чыдын, амыр-дыш чокка ажылдап, харын мал эмчизиниң безин хүлээлгезин күүседип, бода болгаш шээр малды тарып боозадыр ажылды кылып турган. Совхозтуң малы дүрген өскен, продуктулуу бедээн. "В.И. Ленинниң төрүттүнген хүнүнден бээр 100 чылынга алдар кылдыр. Шылгараңгай күш-ажыл дээш" деп медаль аныяк специалисттиң хөрээн каастаан.
Алдан чылдарны сөөлзүредир Иван Сувандии Өвүр кожуунунуң көдээ ажыл-агый хөгжүдеринге боттуг үлүүн киирген. Ынчангаш ооң кады ажылдап чораан эш-өөрү ону хүндүлээр, үнелээр турган.
И.М. Сувандии СЭКП ТК-ның чанында Дээди партия школазын доосар аргалыг болган. 1980 чылда ону СЭКП-ниң Чөөн-Хемчик райкомунуң бирги секретарынга соңгаан. Ол албан-дужаалга 1985 чылга чедир ажылдаан болгаш улуг кожууннуң көдээ ажыл-агыйын хөгжүдеринге улуг үлүүн киирген. А ооң дараазында Күрүнениң агроүлетпүр даргазынга ажылдаан.
ССРЭ дүшкен соонда Москвага Россия Федерациязының чанында Тыва Республиканың Төлээлелин тургускан. Ооң сөөлүнде - 1992 чылдың ноябрь 17-де ажыттынган Тываның каайлы албанының баштайгы даргазынга томуйлаткан.
Иван Максимович Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң бешки болгаш алдыгы чыыштарының депутады, СЭКП Тыва обкомунуң кежигүнү болуп, республиканың хөй-ниити амыдыралынга идепкейлиг киржип келген.
Шаңнал-макталдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- "В.И. Ленинниң төрүттүнген хүнүнден бээр 100 чылынга алдар кылдыр. Шылгараңгай күш-ажыл дээш" деп медаль
- Буян-Бадыргының III чаданың Ордени
- Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы
- "XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери" деп номда ады кирген.
Дөс[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Иван Максимович СУВАНДИИ // XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. Кызыл. 2004. С. 106
- Иван Сувандии: как становилась Тувинская таможня