Сөөскен
Сөөскен, (орус. Спирея, Таволга) - чадаң-даа, узун-даа хөй чылдыг Розалыглар аймаандан оът үнүш. Ооң янзылары 10-13 хире. Колдуунда Черниң соңгу чартык талазында өзүп турар. Тывада сөөскеннерниң 6 хевири өзүп үнүп турар.
Эм кылдыр дараазында хевирлерин ажыглап турар:
- Хаак бүрүлүг сөөскен - Таволга иволистная,
- Зверобой бүрүлүг сөөскен - Таволга зверобоелистная,
- Ортумак сөөскен- Таволга средняя.
Өзүп үнүп турар черлери
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Колдуунда ховуларга, тарамык ыяштарлыг аалактарга, чадаң ыяштарлыг шыргайларга база хаяларга.
Эм кылдыр ажыглаары
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Эм кылдыр хереглеттинер чүүлдери дээрге: чечектерлиг будуктары.
Белеткээр үелери: май-июль.
Ажыглаары:
- чечектерлиг будуктарын ижин-шөйүндүнүң ажылы сандараанда (1 шопулак (шай омаажының) ишти кургадып каан чечектерлиг будуктарын 150 мл хайындырган сугга урупкаш, 1 шак хандылааш, хүнде 3-4 катап улуг омааш иштин ижер) ажыглап турар.
- чаа аныяк бүрүлеринден витаминниг салаттар белеткээр.
- бүрүлериниң сугга хандызын ажык балыглар чуурунга ажыглааар.
- Кыдат медицинада: Чечектелип турар үеде Хаак бүрүлүг сөөскенни чыггаш, чуггаш, хээндектээш, кургадыр. Ону хандылааш, өл чөдүлге ижип эмненир.
Хүн-бүрү амыдыралда ажыглалы
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Сөөскенни тывалар шаандан тура кымчы сывы, даңза уну кылып ажыглап чорааннар.
Дөзүк
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]- Серенот Станислав К. "Тыва улусчу эмнээшкин:эм оъттар, үнүштер, чааттар, мөөгүлер; моол, тибет, кыдат улусчу медициналар-биле чергелештирип бижээни". Тываның ном үндүрер чери, 2009. ISBN 5-7655-0636-4