Чже Цонкапа

Кыдатта Шанхайда Зонгава башкының дүрзүзү

Че Дзоңкаба (1357-1419чч; ཙོང་ཁ་པ) – Төвүт буддизмниң эң улуг школаларының бирээзи Гелугпа школазының үндезилекчизи. Төвүтте Цонкапа Башкыны ийиги Будда деп сүзүглээр.

Намдары

Цонкапа болза 1357 чылда Төвүтке Амдо можунуң чөөн талазында Цонка деп черге төрүттүнген.

Адазының адын Тара-каче Лумбум-ге дээр, ол Мэл аймакка хамааржыр, Үш Дээди Эртинени сүзүглээр, ядыыларны кээргээр турган. Ол болза бай-шыдалдыг болгаш харам эвес кижи турган; үргүлчү "Маджушриниң аттарын алдаржыдып адаары" деп чүүлдү ыыткыр номчуп турган.

Цонкапаның иезин Шинмо Ачой (азы Шинса Ачой) дээр. Ол болза эки сеткилдиг, камгалал чок кижилерге кээргээчел турган, үргүлчү тейлээр болгаш долганыр ёзулалдарны күүседип, Авалокитешвараның алды-слогтуг мантразын (ОМ-МАНИ-ПАД-МЕ-ХУҢ) номчуп турган.

Өг-бүлеге 6 эр ажы-төлүнүң 4-күзү болган. Ол алдарлыг Мэл аймакка билдингир ламалар болгаш идекпейлиг чүдүкчүлер хамааржыр турган, база шупту олар дыка мерген угаанныг кылдыр демдеглеттинип турар.

Ажылдары

Ооң ийи улуг ажылы "Ламрим" (Махаяна Оруунуң Өөредии), "Наңгрим" (Чажыт тантра өөредии) буддизмниң шажынчы дуржулгазын долузу-биле тайылбырлап турар. Цонкапа Башкы чуртталгазының төнчүзүнде келир үедеги өөреникчилеринге чагыг берген. Башкының боду-биле ужурашпаанынга хомудавайн, бо ийи номдан өөренип, шажынны боттандырып чоруурун чагаан. Ону кылыр болза, Башкының бодунга ужурашканы-биле дөмей болур. Өөредигни "Ламримден" эгелээр ужурлуг.

"Өөредигниң Дээди Тергиин бооп турары-эки, ынчалза-даа амылыг амытан бүрүзү боду Дээди Тергиин байдалды чедер дээш, чүткүлдүг болур ужурлуг" деп, ол чугаалаан.

Чалбарыглар

Мигзем-Цонкапа Башкыга Чалбарыг

Нудруп кунги тубваң доджечаң
микме цеве терчен ченрезик
дриме кенбе ваңбо джампеляң
дүдбүң малу джомзе саңведаг
гаңчен кебе цугьен цонкапа
лосаң драгпе шабла сөлвадеп

Дөс

<манаа кайыын мындыг билиглерни бижип каанын айтынар>

...
...