Шишигин, Николай Петрович

Николай Петрович Шишигин (1932 чылдың декабрь 19, Баян-Кол, 2014 чылдың декабрь 9, Кызыл) — тыва билдингир шыдыраачы, Тыва Республиканың 17 дакпыр чемпиону, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Россияның күш культуразының база спордунуң тергиини, Россия Федерациязының ниити өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы,Тыва Республиканың Ордениниң эдилекчизи.

Намдары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1932 чылдың декабрь 19-та Тыва Арат Республиканың Кызыл кожуунунуң Баян-Кол сумузунга төрүттүнген.

Ооң чашкы чылдары төрээн суурунга, а школачы чылдары - Шагаан-арыг биле Кызылга эрткен. Солун чүве чүл дээрге, Коля чүгле тоску класска шыдыыра ойнап өөренип алган, Ынчалза-даа аңаа аажок хандыкшып, теорияны боду шинчилеп, делегейниң шыырак дээн спортчуларының салыгларын сайгарып эгелээн. Бо бурунгу оюнга ынакшылын ол бүгү назынында кадагалаан.

Абаканда педагогика институдунга физика-математика эртемин дооскан соонда, ол Совет Шеригниң хүрээлеңинге албан эрттирген. Ындыг-даа болза, сургуул чылдарында-даа, шеригге тургаш-даа, шыдырааны утпайн, ону кызымак шиңгээдирин уламчылап, бодунуң эге көштерин шинчилеп, нарын композицияларны, оюннуң төнчүлерин сайгарып турган. Ол бүгү үре түңнелди эккелген.

Шыдыраачы амыдырал[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Кызылче 1958 чылда ээп келгеш, ол Кызылыдң 3 дугаар школазынга школага физика башкылап ажылдап, янзы-бүрү маргылдааларга доктаамал киржип турган.

Республиканың чемпионадынга бир дугаар киришкеш, ол хөй улусту кайгадып, улуг чедиишкинни чедип ап, тиилекчи апарган. Чемпион адын ол 17 чылда кымга-даа дужүп бербээн. Уезинде Николай Петрович гроссмейстер Виталий Гришковскийни удуп чораан.

1979 чылда николай Петрович бодунуң билиин, мергежилин, байлак дуржулгазын, амдыгаа чедир ында ажылдап турары Пионерлер бажыңының тренери бооп, аныяк салгалга дамчыдып эгелээн. Янзы-бүрү маргылдаалар, хөй чылдыг спортчу педагогика аңаа ном үндүреринге четчир материалды чыып аар арганы берген: 1982 чылда ооң "Шыдыраа горизонтузу" дээр, бурунгу оюнга ынак улуска онзагай дузалыг апарган өөредилге ному үнүп келген. Сөөлүнде Н. Шишигин шыдыраа теориязы, практиказының янзы-бүрү айтырыгларының талазы-биле номнарны, брошюраларны бижээн. Ол дээрге "Шыдыраа курузу", "Дебют кругозору", "1000 шыдыраа стереотиви", "Дебют банкызы" болгаш оон-даа хөй номнар-дыр. Ниитизи-биле Николай Петровичиниң ажылдары чээрби ажыг аттыг - бүдүн библиотека деп болур.

Бо бүгү чылдарда пионерлер бажыңынга (ам Школадан дашкаар өөредилге төвү) ажылдап тура, ол хоорай болгаш республика чергелиг хөй санныг уруглар маргылдааларын организастаан. Ооң бот-идепкейи-биле эң бичии шыдыраачыларга эргеледип-часстыкан "Оолчугаш" деп аттыг маргылдаалар доктаамал эртип турар.

База-ла Николай Петрович Шишигинниң организастааны комсомол үелеринден бээр билдингир "Ак терге" дээр өске маргылдаа база уттундурбаан. Чүс-чүс спортчулар аңаа киржип турган, оларның дыка хөйү бирги разрядчылар, мастерге кандидаттар апарган. Чижээ, Адыг-оол Монгуш, Чыртак-оол Оюн, Орлан Донгак, Аяна Дамбиева,Валерия Куулар болгаш өскелер-даа. Олар шупту башкызының оларга кылган чүүлү дээш аңаа өөрүп четтирип турар.

Шаңнал-аттары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Тыва Республиканың 17 дакпыр чемпиону,
Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы,
Россияның күш культуразының база спордунуң тергиини,
Россия Федерациязының ниити өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы,
Тыва Республиканың Ордениниң эдилекчизи.

Дөс[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

1. Николай Петрович Шишигин // XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери (Заслуженные люди Тувы XX века). Тыва Республиканың күрүне ному. Кызыл. 2004. Тываның ном үндүрер чери. С. 327

Шөлүглер[эдер | вики-сөзүглелди эдер]