Үш-Белдир

Википедия деп сайттан

Аржаан Үш-Белдир – сероводородтуг изиг суглуг аржаан. Чоокта чаа РФ-тиң Күрүнениң курорттар фондузунуң реестиринче Үш-Белдир деп курорт кирип турган, ам ол реестрде чогул[1].

География[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Үш-Белдир Каа-Хем кожуунга хамааржыр, Тыва Республиканың эң чөөн талазында Прихубсугул дагларында үш хемниң – Бус-Хөл, Белина, Шишгид-Хөл – белдирин Үш-Белдир деп адаан. Ол үш хем катышкаш Кызыл-Хемни тургузар, ол хемниң ортаа база алдыы талазын Каа-Хем дээр. Аржаанның географтыг координаталары: широтазы 51о28'8" – 51о28'21", долготазы 98о3'8" – 98о3'30". Үш-Белдирниң суг баштары далай деңнелинден бедии 1120 м (х. Шишгид-Хөлдүң эриинде) тура 2600–2800 м (тайга-таңды баштарында) чедир. Долгандыр ландшатызы тайга-хаялыг.[2]

Үш-Белдир – Тываның иштинде азоттуг изиг сугларның эң улуг курлавыры-дыр. Аңаа даянган курорту совет үеде "Соңгу аржаан" деп база адап турган.[3]

Төөгүзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Тываның база Моолдуң чурттакчы чону шагдан-на тура бо аржааны билир турган. ТАР үезинде-ле сероводорроттуг сугларны кижиге эптештир аянчыдып эгелээн, 1932 чылда ынчалдыр курорт ажыткан, а совет үезинде ужар-хонар ужар-хеме оруур кылган.

Аржаанның фихик-химиктиг шынары[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

Аржаан болза изиг сероводородтуг суглар, ооң температуразы 80оС чедер – Хамаарылга чок Күрүнелер Эвилели база Барыын Европаның курортарында сугларның изиинден элээр бедик бооп турбушаан, гейзерден суглар деңнелинге чедип турар. Үш-Белдирниң эмнээр байдалдары:

  • даглыг климат,
  • даштындан ажыглаар (шаптаныр, чуннур) минералдыг суглар,
  • сульфат-гидрокарбонаттыг натрийлиг, сероводородтуг, кремнистиг суглар.

Дөзүк[эдер | вики-сөзүглелди эдер]

  1. Государственный реестр курортного фонда Российской Федерации Archived 2017-02-03 at the Wayback Machine
  2. ЦЕЛЕБНЫЕ ВОДЫ ТУВЫ, Кара-кыс Аракчаа. для научно-популярного атласа «ЦЕЛЕБНЫЕ ИСТОЧНИКИ И РАСТЕНИЯ РОССИИ»
  3. ГБУ "НИИ медико-социальных проблем и управления