Астероид
Астероид — планета.
Астероидтерниң тывылганы
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Меркурий, Венера, Чер, Марс бот-боттарынга дыка чоок. Марс биле Юпитерниң аразы кончуг ырак. Чамдык астрономнарның шинчилээни-биле алырга, кажан-бир шагда оларның аразынга база бир планета турган болуп чадавас. Кандыг-ла бир күштүң чылдагааны-биле ол планета үүрмектелип буступ чаштай бээрге, ооң орнунга үүрмек чаштанчылар тургустунгаш, олар аңгы-аңгы бичии планеталар апаргылаан болгу дег. Ынчалза-даа ол бодал ам-даа бадыткаттынмаан.
Астероидтерниң ажытканы
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]1801 чылда астроном Пиацци сески сылдыс хемчээлинге дең бичии планетаны тыпкаш Церера деп адаан. Ооң соонда астроном Ольберсом Паллада деп ийиги бичии планетаны ажыткан болгаш дараазында Юнона, Веста деп бичии планеталар ажыттынгылаан. Бичии планеталарның орбитазы Марс биле Юпитерниң аразында. Ындыг бичии планеталарны он-ону-биле тыпкылап ажыдып турар. Ниитизи-биле 1796 бичии планеталар ажыттынгылаан.
Астероидтерниң характеристиказы
[эдер | вики-сөзүглелди эдер]Чамдык бичии планеталарның оруктары аажок чөлбең, шөйүлчек болгаш Черниң, Венераның, а харын Меркурийниң безин орбиталарын каржып эрткилээр. Оларга Адонис, Аполлон, Икар хамааржыр. Бичии планеталар, улуг планеталар ышкаш, база боттарының өзээн эргилбишаан, Хүннү дескинип чоруп турарлар. Оларны астероид деп адап турарын очулдурарга, сылдыстар ышкаш бичии кылаңнааш планеталар дээни ол. Херек кырында олар сылдыстарга дөмейлешпес. Оларның эң улуунуң диаметри 767 км, бичиилериниң - бир километр хире. Хүнден ыраа ортумаа-биле 1,9-тан 4 астрономнуг эге хемчегге деңнежир.