Воск

Воск (о узадыр адаттынар) (орус. Воск, англ. Wax)– арыларның чигирин шыгжаар болгаш чуурга салыр алды азыглыг уяжыгаштарын кылыры сарыг азы ак өңнүг чук ышкаш чымчак бүдүмел, ол ышкаш анаа дөмейлешкек минералдан, үнүштен азы дириг амытандан алдынган бүдүмел.

Эртем аайы-биле чугаалаарга, воск болза үнүштер болгаш дириг-амытаннар делегейинде нептереңгей бөдүүн липидтер-дир (үстүг кислоталарның болгаш дээди көвей молекуларлыг спиртерниң нарын эфирлер). Сугга дыка шыдамык, быжыг болур, ынчалза-даа бензин, хлороформ, диэтил эфирге эстиичел.

Ызыгуур талазы-биле (тывылганы-биле) восктарны амытандан болгаш үнүштен деп ылгаар.

Воск бойдуста

Амытандан воск:

ары воскузун чигирлиг арыларның тускай железаларындан болдунуп үнер, ооң-биле арылар ары соталарын кылып алыр;
дүктерде ланолин дириг-амытаннарның дүгүн база кежин шыктан, хирден база кургаарындан камгалаар;
спермацет дээр воск кашалоттарның спермацеттиг үзүнде бар;

Үнүштерден воск үнүштерниң бүрүлерин, сыптарын, чемижин чиңге карт-биле шывар, ынчангаш ук карт оларны сугдан, кургагдан, үрегделдиг микроорганизмнерден камгалаар. Ук хевирниң воскузу чамдыкта үрезиннерниң немелде липидтери болур (чижээ, жожоба «үзү»).

Казымал воск (озокерит) кызыгаарлыг углеводородтарның тургузуунга турар.

Ажыглалы

Лаа
Воскудан кылган дүрзүлер кезектери (баш, холдар дээш одө). Ындыг воск кезек холумактыг болур.
Косметикада — кремнер, мазьтар болгаш лубриканттар харыкчызы (харыдыкчызы) болур, помаданың, кадыг духилерниң кол бүдүмели болур.
Бажыңда ыяш эт-сеп аймаан, паркет шалалар, мрамор шып дескилээр болгаш камгалаар бүдүмелдер тургузуунда болур.
Воскографияның (уран чурулгада) херек бүдүмели.
Чемнерге немээр бүдүмел кылдыр ажыглап турар: чимистер, конфеталар, ногаа аймаан камгалап шыварда херек база диш хендирин (диш аштаар хендир) шыварда херек.

Дөс

Тыва дылдың тайлыбыр сөстүү (словарь). Том I, "Наука", Новосибирск 2003ч.
Улуг совет энциклопедия (Большая советская энциклопедия). http://slovari.yandex.ru/Воски/БСЭ/Воски/ Archived 2013-05-11 at the Wayback Machine 2012ч 8 айның 12.